PODSUMOWANIE SPOSTRZEŻEŃ Z PODRÓŻY SYNODALNEJ NA LITWIE

Wstęp

Droga Synodalna, zainicjowana przez papieża Franciszka, była okazją do spotkań i rozmów, w których uczestniczyli zarówno aktywni członkowie parafii, jak i osoby znajdujące się na ich obrzeżach, instytuty życia konsekrowanego i organizacje katolickie. Droga Synodalna została nieco zakłócona przez ograniczenia wynikające z pandemii i wojny na Ukrainie, ale nie przeszkodziło to w jej kontynuowaniu.

Spotkania Drogi Synodalnej odbywały się najczęściej w salkach parafialnych, ale starano się również organizować je w przestrzeniach “neutralnych”, takich jak domy kultury, szkoły, domy kultury itp. Próbowano skupić przedstawicieli grup zawodowych, takich jak lekarze, dziennikarze, artyści, policjanci, teologowie itp. Episkopat Litwy poświęcił również dwa dni na dyskusje na temat Drogi Synodalnej, które pomogły określić pewne tendencje i zachęcić do odnowienia priorytetów duszpasterskich. W dyskusjach synodalnych starano się nie tylko wymieniać doświadczenia i spostrzeżenia, ale przede wszystkim otwierać serca na tchnienie Ducha Świętego.

1. Boże wezwanie do relacji

“Synod był jak skalpel do szkód wynikających z braku prawdziwej relacji i braku inwestycji w nią”. To synodalne spostrzeżenie trafnie opisuje starą prawdę, którą uświadomiło sobie wielu uczestników synodalnej podróży na Litwie: wiara jest tym, czym jest nasza relacja z Bogiem. Zastanawiając się nad różnymi szczegółami naszego życia kościelnego, często zapominamy o podstawowym warunku – potrzebie ciągłego pielęgnowania naszej communio, naszej relacji z Panem Jezusem Chrystusem. To On – Bóg – mocą Ducha Świętego tworzy wspólnotę wierzących i sprawia, że każda podróż synodalna jest możliwa i owocna.

Ważne jest, aby przemyśleć modele duszpasterskie, zadając sobie podstawowe pytanie: jak możemy pomóc w budowaniu osobistej relacji z Chrystusem? Pojawiła się obawa, że często praca, nauka, zajęcia, troska o własną przyszłość są traktowane priorytetowo, ale brakuje chrystocentryzmu. Wiara jest bardziej zwyczajowa, kulturowa. “Chrystusa często przesłaniają nam uczucia i emocje, nie rozumiemy znaków i nie rozpoznajemy prowadzenia przez Chrystusa. Częściej po prostu zwracamy się do Boga.”

2. Kościół jako wspólnota

Komunia (Communio) wyraża się w różnych grupach modlitewnych i zgromadzeniach wiernych w jednym Duchu, pracujących dla wspólnego celu. Ważne jest włączenie naszych sąsiadów w życie Kościoła, troska o samotnych, opuszczonych, chorych i niesamodzielnych. Celem jest znalezienie nowych, charyzmatycznych, utalentowanych i przedsiębiorczych ludzi do różnych sfer działalności Kościoła.

Brak wspólnoty w Kościele jest rozczarowujący. W podróży wiary podróżujemy bardziej osobiście niż wspólnotowo, mijając tych, którzy “leżą przy drodze”. Brakuje też wspólnoty w sprawowaniu sakramentów, zwłaszcza chrztu i małżeństwa, które w większości stały się sakramentami prywatnymi, sprawowanymi poza Mszą św. i poza parafią. W ten sposób ci, którzy przyjmują te sakramenty, pozostają wykluczeni ze wspólnoty wiary. Pytanie dla każdego członka wspólnoty powinno brzmieć: “Co zrobiłem inaczej, co zrobiłem lepiej?

Powszechny egoizm we wspólnotach podkopuje komunię. W centrum życia duchowego dla większości ludzi znajduje się Bóg, ale po głębszej refleksji okazuje się, że w centrum częściej jesteśmy my sami, nasze ego, niż Chrystus. Niepokojąca jest świadomość, że potrafimy wskazać problemy i trudności, ale nie odczuwamy chęci podjęcia próby zmiany oblicza parafii. Unikamy zmierzenia się z problemami, a więc przechodzimy obok, bo jest w nas dużo indywidualizmu, egoizmu i wyolbrzymiania własnego “ja”. Niepokoi nas niechęć do zaangażowania i wzięcia odpowiedzialności, ale istnieje tendencja do obwiniania innych. Łatwiej jest przecież dyskutować o tym, co powinni robić inni, niż o własnym wkładzie w życie wspólnoty. Musimy odpuścić sobie własny egoizm, by móc wysłuchać innych i wziąć odpowiedzialność za parafię, nie pozostawiając wszystkiego duchownym.

Każdy parafianin mógł nie tylko zaproponować różne działania, które ożywiałyby parafię, czyniły ją ciekawą i atrakcyjną, ale także przyczynić się do prac i utrzymania Kościoła. “Mniej krytyki, a więcej miłości miłosiernej!”.

Świeccy mają duże oczekiwania wobec Kościoła. Oczekują bezstronności, zachęty, moralnego przywództwa, aktywnej obecności po stronie dobra, działania, także na płaszczyźnie dyplomatycznej, wsparcia psychologicznego, bycia “szpitalem na polu walki”. Kościół, za którym tęsknimy, to Kościół mniej formalny, żywy, otwarty na wszystkich, gdzie każdy człowiek jest ważny, bez uprzedzeń, bez statusu; to wspólnota, która modli się i wspiera swoich członków.

A. Podróż synodalna

Synod stworzył warunki, aby wszyscy mogli się wypowiedzieć, być wysłuchani. Uświadomiono sobie, że pełne szacunku wyrażanie się i pełne szacunku słuchanie innych uczestników Synodu otwiera nowe możliwości wzrostu Kościoła. Przywołano metaforę Sądu Pogan, która często opisuje misję i działanie Kościoła we współczesnym świecie. Stwierdzono, że należy zachować otwartość w naszej komunikacji ze społeczeństwem, nie próbując przyciągać i zmieniać drugiego, ale starając się wciągnąć do tej rozmowy prawdziwą Prawdę – Jezusa Chrystusa.

B. Kapłaństwo służebne

Kapłaństwo jest darem dla Kościoła. Radością jest posługa kapłanów, którzy są oddani swojemu powołaniu i żyją swoją wiarą. Ważne jest, aby wygląd zewnętrzny był w harmonii z wnętrzem i aby nie było hipokryzji. Wojna na Ukrainie ujawniła potrzebę zbliżenia kapłana do wiernych, dla których duchowieństwo staje się wyjątkowym znakiem bliskości Boga. Dla kapłana ważne jest pogłębianie osobistej relacji z Chrystusem. Wierni oczekują od kapłana duchowego ojcostwa. Przyjemnie jest spotkać księdza w oczekiwaniu, zwłaszcza w sali rozpraw. Aby ożywić wspólnoty parafialne, pierwszy krok w kierunku odnowy i nawrócenia musi zrobić sam kapłan.

Istnieje luka w kształceniu księży – nieumiejętność pracy w zespole, zarówno ze świeckimi, jak i z księżmi. Ważne jest, aby nauczyć się jak wspierać inicjatywy, jak być pozytywnym liderem, który potrafi inspirować innych członków zespołu. Formacja kapłańska nie może zakończyć się wraz z końcem seminarium, ale musi trwać.

Ważne jest, by zająć się problemem samotności księży, bo dotyka on całej wspólnoty.

Wobec księży są duże oczekiwania. Oczekuje się od nich słuchania, zrozumienia, braku osądzania, osobistego towarzyszenia duchowego. W kościołach, które prowadzą, nie może być “elitarnych grup, które wiedzą, jak powinno być”. Wierni nie zawsze rozpoznają w kapłanach oblicze i serce Dobrego Pasterza. To, co jest pożądane, to relacja z księdzem, czy to nieformalnie w ramach działań wspólnotowych, czy w rozmowach osobistych.

C. Świeccy w Kościele

Często ochrzczeni nie uważają się za prawdziwych członków Kościoła, a bez duchownych czują się słabi i niezdolni do funkcjonowania. W niektórych miejscach ze zdumieniem dokonano odkrycia: wszyscy jesteśmy Kościołem! Nawet ci, którzy są daleko od wiary!

Aktywnych parafian jest niewielu, więc musimy zacząć od siebie. “Miejmy odwagę proponować pomysły i działania mające na celu pozyskanie nowych członków. Ważne jest, aby wyjść z naszej bańki i wyjść na margines.”

Między kapłanami a świeckimi istnieje przepaść, brak zrozumienia dla wzajemnej specyfiki życia, codziennych zajęć i trosk. Istnieje potrzeba stałej formacji i edukacji świeckich, nie tylko dla poszczególnych osób, ale dla całej wspólnoty. Brak katechezy dla dorosłych może zamienić życie wiary w niejasną ezoterykę. Często żyjemy według minimum programowego, mimo że człowiek tęskni i pragnie świadomego praktykowania wiary.

Bardzo ważne jest, aby księża wsłuchiwali się w inicjatywy parafian, aby zachęcali do pracy zespołowej, aby łączyli różnych ludzi dla wspólnego celu. Trzeba przyznać, że niektórzy świeccy nie chcą się aktywnie angażować w życie parafii, ale pozostają “konsumentami”. Ankiety parafialne pomogłyby lepiej określić potrzeby i oczekiwania parafian.

W niektórych parafiach i organizacjach kwitnie monarchia kapłańska. Nikt nic nie wie i nikt nie mówi o tym, co jest naprawdę ważne. W innych jest poczucie, że świeccy nie chcą pomagać proboszczowi i że tylko na proboszczu spoczywa największa odpowiedzialność i obowiązek zadbania o wszystko. W jeszcze innych jest dobra współpraca z radami duszpasterskimi i szkolenie w zakresie pracy zespołowej. Cechami charakterystycznymi współpracy między duszpasterstwem i kapłaństwem powszechnym są: odpowiedzialność, wzajemne uzupełnianie się, otwartość i bliskość. Przecież wszyscy pracujemy dla tego samego Królestwa Bożego!

D. Parafia

Parafia jest ważną szkołą wiary, modlitwy i miłości bliźniego. Poprzez parafię wierni doświadczają uczestnictwa w życiu Kościoła powszechnego. W wielu parafiach są wierni, ale nie ma wspólnoty. Grupy w parafiach funkcjonują indywidualnie i w sposób zamknięty, co utrudnia jedność między sobą i utrudnia pracę dla wspólnego dobra parafii. W parafii bardzo brakuje zajęć dla młodzieży.

Rady duszpasterskie i ekonomiczne powinny skutecznie funkcjonować w parafiach jako głos doradczy, ale także jako głos zaangażowany we wspólną misję. Nauczyciele religii i katecheci zajmują szczególne miejsce w parafii i powinni być żywymi świadkami wiary, dając przykład chrześcijańskiego życia. Należy zachęcać do dojrzałego zaangażowania mężczyzn i kobiet w aktywne życie parafii.

Skuteczny rozwój społeczności wymaga odpowiednich (ogrzewanych w zimie) obiektów, z których mogą korzystać wszystkie społeczności lub grupy w parafii. Ważne jest, aby rozwijać w parafiach świadomość charytatywną i troszczyć się o ludzi nie tylko poprzez udzielanie im wsparcia materialnego, ale przede wszystkim poprzez poświęcanie im uwagi jako osobom, poprzez słuchanie i słyszenie ich. Pomóc w tym mogłaby usługa podwożenia osób samotnych i odizolowanych na Mszę św. Można to ogłosić na portalach społecznościowych.

Podczas Drogi Synodalnej parafianie mogli szerzej opowiedzieć o swoim życiu, wspólnocie i roli w Kościele. W parafiach pojawiło się poczucie jedności i chęć współpracy. Dla niektórych był to pierwszy raz, kiedy dzielili się swoją wiarą, relacją z Bogiem, mogli wyrazić żal, który trzymali w sercu od wielu lat, albo wręcz przeciwnie – wdzięczność i radość. Ważne jest, że w przyszłości będzie można mówić o sprawach istotnych dla Kościoła i społeczności, włączając w proces synodalny nie tylko parafian, ale także tych, którzy są daleko od Kościoła. Synodalność musi trwać!

Zaleca się, aby towarzysze duchowi byli kształceni przez powołania zakonne, diakonów i osoby świeckie. Niektóre obowiązki liturgiczne, katechetyczne czy ewangelizacyjne będą musiały zostać przekazane świeckim. Wobec braku wystarczającej liczby powołań duchowych, świeccy obawiają się o przyszłość Kościoła.

3. MISJA KOŚCIOŁA

Misja Kościoła jest zakorzeniona w osobie i odkupieńczym działaniu Jezusa Chrystusa, dlatego duchowni i świeccy nie tworzą ani nie zmieniają misji, ale realizują ją w odpowiedzi na zmieniające się warunki czasu i życia. Pan, który dał misję Kościołowi, daje też siłę do jej wypełnienia.

W misji Kościoła uczestniczymy najwłaściwiej poprzez rozeznanie i odpowiedź na nasze powołanie: kapłaństwo, życie konsekrowane, małżeństwo lub życie w pojedynkę, poświęcając swoje życie Kościołowi i społeczeństwu. Inni członkowie wspólnoty przyczyniają się do rozeznania i zachęty do odpowiedzi na swoje powołanie. W dość abstrakcyjny sposób mówi się o misji Kościoła, a także zaskakująco dużo samozadowolenia i osobistego poczucia winy z powodu niewystarczającego zaangażowania w życie Kościoła, w działalność charytatywną, duszpasterską i wspólnotową. Pożądane jest, aby kierownictwo Kościoła częściej informowało wiernych o swojej wizji duszpasterskiej i sposobie jej realizacji. Nie jest łatwo zaangażować się w aktywną działalność Kościoła, gdyż wymaga ona wsparcia i towarzyszenia.

Samolubstwo (troska o siebie jest ważniejsza!), cechy osobiste (zamknięcie w sobie), nieśmiałość do włączenia się w dzieło Kościoła, niska samoocena, ustalone grono działaczy parafialnych, wypalenie, brak inicjatywy, to przeszkody w byciu aktywnym w Kościele. Wielkim zagrożeniem dla misji jest samozadowolenie, stagnacja, zamknięcie się w sobie i ślepota na znaki czasu. Misja modlitwy pozostaje nieco zaniedbana.

Wszyscy parafianie winni czuć się odpowiedzialni i zobowiązani do utrzymania swojej parafii, swoich kapłanów, dbać o właściwą troskę i wykorzystanie majątku wspólnoty oraz mieć świadomość własnej odpowiedzialności za wkład w utrzymanie misji Kościoła.

A. Głoszenie Słowa Bożego i liturgia

Jednym z najważniejszych zadań Kościoła jest głoszenie Słowa Bożego. Głosząc Słowo, Kościół przedstawia je jako prawdę, a nie jako opinię. Najczęstszym błędem głosiciela Ewangelii jest roszczenie sobie monopolu na prawdę i publikowanie prefabrykowanych bitów dźwiękowych. Ludzi trzeba prowadzić ku prawdzie z cierpliwością i wyjaśnieniem, jak to uczynił Pan Jezus z uczniami w Emaus (por. Łk 24, 13-35).

Homilia księdza musi być zorientowana na rzeczywistą sytuację, bo wiele spraw z życia Kościoła jest niezrozumiałych dla dzisiejszych ludzi. Głosiciele Słowa mówią jasno i prosto, w sposób życiowy i nieskomplikowany. Ludzie chcą żywego słowa, które ich angażuje i interesuje. Nieodpowiednie nagłośnienie kościoła lub nieprzygotowani czytelnicy uniemożliwiają Bogu mówienie do ludzi.

Lud Boży ma prawo do wysłuchania przygotowanych homilii dostosowanych do słuchaczy. Duchowni nie powinni mówić do wiernych “jak do gorszycieli”, moralizować czy “załatwiać porachunków”, gdyż groźby podczas Liturgii Słowa utrudniają wiernym radosne sprawowanie Liturgii Ofiary. Przeszkodą są też długie kazania i suche postulaty.

Gdy homilia “przemawia” do mówiącego, trafia do serc słuchaczy. Ważne jest, abyśmy pozwolili Duchowi Świętemu działać przez homilię bez żadnych uprzedzeń.

Zauważono, że sakramenty są bardzo ważnym elementem drogi wiary, czymś co jest “ukryte” przed światem, ale dane wiernym. Sakramenty przyjmuje się jako pomoc w życiu chrześcijańskim, a nie jako cel, bo celem jest głębsza relacja z Chrystusem i Jego ludem, Kościołem.

Czasami zadowala się minimalnym spełnieniem kryteriów formalnych wymaganych do przyjęcia sakramentów, nie tworząc żywej relacji z Bogiem. Istnieje potrzeba podniesienia świadomości Rodziców Chrztu i Opiekunów Bierzmowania.

Kościół musi dążyć do tego, aby uczestnictwo w liturgii przynosiło duchowe owoce. Choć powtarzający się rok liturgiczny ma charakter wychowawczy, należy uważać, by sama liturgia nie stała się rutyną. Przed tym niebezpieczeństwem chroni głębsza znajomość akcji liturgicznej. Rutyna jest zwalczana przez pamiętanie, że w centrum liturgii jest Jezus Chrystus, przez którego ożywają boskie tajemnice!

Wymaga to katechezy liturgicznej, wyjaśniającej znaczenie obrzędów, znaków i symboli liturgicznych. Celebracja liturgiczna jest wzmocniona przez wcześniejszą znajomość czytań z Liturgii Słowa. Do świadomego uczestnictwa w liturgii przyczyniają się także krótkie wprowadzenia, komentarze, ulotki mszalne, ekspozytury… Osoby rzadziej uczęszczające do kościoła nie znają postaw liturgicznych, a w niektórych przypadkach otrzymują uwagi od stałych bywalców kościoła.

Duchowni proszeni są o omówienie z wiernymi sposobów zaangażowania świeckich w sprawowanie liturgii: czytanie Pisma Świętego, służenie, śpiew wspólnotowy, organizowanie różnych nabożeństw itp. W kościołach brakuje wspólnotowego śpiewu, a szkoda, że liturgia i środowisko, w którym jest sprawowana – przestrzeń kościoła, muzyka, pieśni – są tolerowane w sposób pospieszny, bezładny… Liturgia powinna być prosta, ale nie uboga i bez sztucznego przepychu. Czasami wydaje się, że Kościół jest rozdarty między uroczystym obiadem przy świątecznym stole a oferowanymi “fast foodami”. Liturgia nie może być celebrowana w sposób lekceważący, zbyt domowy czy pretensjonalny. Jedni chcą innowacji w liturgii, inni zachowania tradycji i przywrócenia starych obrzędów; jedni chcą powagi i przepychu, inni prostoty.

Pełnię, radość i bezpieczeństwo liturgii podnosi zaangażowanie całej rodziny. Radość z tego, że umiemy świętować ze wspólnotą jest radością, natomiast chęć bycia słuchaczem, a nie uczestnikiem jest przeszkodą. Wspólnota gromadzi się również wokół ołtarza, gdzie członkowie wzajemnie się wspierają i umacniają. Wiara chrześcijańska jest nie tylko przeżywana, ale i celebrowana, ponieważ zawsze istnieje jej powód – Bóg, Jezus Chrystus, który jest obecny i działa w Kościele. Sprawowanie Eucharystii jest centrum i źródłem naszego chrześcijańskiego życia – “Silnikiem do Komunii”.

B. Ewangelizacja i komunikacja

Kościół musi uznać, że komunikacja jest formą ewangelizacji. Musi wykorzystywać najnowsze środki komunikacji do rozpowszechniania swojego przesłania.

Wspólnota chrześcijańska niestrudzenie poszukuje nowych sposobów duszpasterstwa i wychodzenia na zewnątrz. Za szczególnie wpływowe sposoby duszpasterstwa uznano pielgrzymki, jednodniowe wycieczki, obozy, weekendy rodzinne i młodzieżowe, rekolekcje, spotkania, projekcje filmów chrześcijańskich i dyskusje. Istniała potrzeba duchowego towarzyszenia i wsparcia dla tych członków, którzy podejmują aktywną ewangelizację.

C. Ekumenizm

Współcześnie istnieje wiele zagrożeń dla chrześcijaństwa i nie dotyczą one zazwyczaj poszczególnych denominacji, ale chrześcijaństwa jako całości, dlatego dążenie do jedności chrześcijan ma ogromne znaczenie. Chrześcijanin musi najpierw odnaleźć w sobie zarówno jedność, jak i Kościół. Mniej “ja”, więcej “my”.

Ekumenizmowi nadaje się często tylko formalny akcent; nie ma zrozumienia, jak należy go realizować, więc ogranicza się do “szacunku dla drugiego człowieka”.

Wojna na Ukrainie pokazała, że konfrontacje polityczne mogą łatwo przyćmić chrześcijańską komunię i utrudnić komunikację. Kwestia jedności chrześcijan musi być podejmowana poprzez modlitwę i uczciwą analizę wydarzeń historycznych i politycznych. “Chrystus nie chciał indywidualistów”.

4. BRAKI I OCZEKIWANIA

A. Konieczność nawrócenia

Konieczność osobistego nawrócenia była wielokrotnie odkrywana na nowo podczas podróży synodalnej. Aby podróżować razem, musimy nawrócić się sami – kultywować pokorę, być bardziej wyrozumiali, mniej zapatrzeni w siebie, być bardziej wyrozumiali i rozważni wobec siebie. Wspólna podróż to chodzenie z Jezusem i uczenie się życia dla dobra naszych towarzyszy. Jest to umiejętność, której wciąż brakuje w naszych społecznościach.

Aby nie stracić z oczu podstaw, potrzebujemy nawrócenia, czyli puszczenia starego i przyjęcia nowej rzeczywistości. To nie jest łatwe. Potrzeba wewnętrznej kultury, aby zrozumieć inny punkt widzenia i przedstawić nasze argumenty bez obrażania danej osoby i w formie dla niej zrozumiałej. Chodzi o przezwyciężenie pędu do przewodzenia, a nie do demonstrowania swojej wyższości czy prawości. Nawrócenie rozumiane jest jako zmiana postawy i gotowość do słuchania, a nie oceniania. Skrucha i otwartość sprzyjają pokorze i usuwają lęk przed mówieniem o wadach i grzechach Kościoła. Równolegle trzeba modlić się za Kościół, o ewangelizację, a także wspierać działalność Kościoła naszymi ofiarami. Motywem wszystkiego jest modlitwa, bez której najlepsze programy duszpasterskie zawodzą.

B. Młodzi ludzie w Kościele

Choć wśród członków naszych wspólnot jest wiele młodych twarzy, nie wszystkie parafie stwarzają młodym ludziom warunki do właściwego wyrażania się w Kościele. Czasami zaangażowanym parom i rodzicom katechizowanych dzieci przeszkadzają administracyjne wymogi przygotowania do sakramentów – listy obecności itp. Postrzegają Kościół raczej jako wymagającą instytucję niż jako wspólnotę, dla której ważne są relacje. Młodym ludziom trudno jest się identyfikować z Kościołem. Niektórzy młodzi ludzie nie identyfikują się jako praktykujący katolicy, ale czują się częścią wspólnoty, podczas gdy inni uczęszczają do kościoła przy uroczystych okazjach, ale nie czują się współuczestnikami Kościoła. Brak zrozumienia obrzędów liturgicznych prowadzi do znudzenia. Wskazane jest poszukiwanie metod, które zachęcą młodych ludzi do odkrywania piękna liturgii, duchowej głębi sakramentów, zaproszą do zagłębienia się w tajemnice wiary.

Starszym ludziom trudno jest zrozumieć innowacje w Kościele, bo chcą stabilności, natomiast młodzi są skłonni do eksperymentowania i poszukiwania nowych środków ewangelizacji. Kościół ma być bardziej aktywny, bardziej integracyjny, więcej spotkań na tematy interesujące młodych ludzi, więcej pielgrzymek. Wokół żywej i zdrowej małej grupy młodych ludzi zaczynają kłębić się inni – ich przyjaciele i znajomi, zapraszając innych do siebie. Kościół powinien więc poświęcić wykwalifikowanych i wykształconych ludzi do duszpasterstwa młodzieży, ponieważ zauważalne jest, że ministranci czy członkowie chórów młodzieżowych nie otrzymują opieki duszpasterskiej i ostatecznie odchodzą z Kościoła. Młodzi ludzie marzą o Kościele, który nie ocenia i nie potępia, ale porusza problemy w sposób, który nie zniechęca do Kościoła.

Przykład rodziców i całej rodziny jest niezwykle ważny dla dzieci i młodzieży. Rodzice terroryzują przykładem chrześcijańskiego życia, ale niech unikają przymusowego prowadzenia dzieci i młodzieży, bo to powoduje odwrotną reakcję. Wspólnota parafialna mogłaby zaproponować rodzicom metody chrześcijańskiego wychowania i poradnictwa dla ich dzieci.

Dzieci, które uczestniczyły w spotkaniach synodalnych, mówiąc o tym, co chciałyby robić w Kościele, najczęściej wymieniały różne zajęcia, zabawy i wycieczki po Mszy św. Dzieci lubią zajęcia, nudzą je długie kazania i modlitwy, lubią, gdy się do nich mówi i okazuje im się uwagę.

Do kwestii “uspołeczniania” dzieci w każdej wspólnocie należy podejść twórczo, w odpowiedni sposób, tak aby dzieci nie były zniechęcane, a jednocześnie były wprowadzane w wiarę, miały specjalne zajęcia, ale nie były “pomijane” w całej wspólnocie. Nabożeństwa z udziałem dzieci należy odprawiać z dostosowaną do nich liturgią, ponieważ wiara i Kościół powinny być świętem dla dzieci.

Często Kościołowi brakuje radosnego świętowania, “radości Ewangelii”, a jest zbyt skupiony na sobie i własnych potrzebach. Często mówi się o śmierci, a także o pójściu do nieba, natomiast my chcielibyśmy rozmawiać o życiu, jego sensie i pozytywnych aspektach tego życia. Bardziej radosna postawa może zachęcić młodych ludzi do większego zaangażowania w życie wspólnot parafialnych.

C. Wpływ na duszpasterstwo

Większość braci i sióstr w wierze jednogłośnie zgadza się, że rodzina ma do odegrania szczególną rolę we wzroście wiary. Uczestnictwo w liturgii z członkami rodziny jest szczególnym świętem. “Chodzenie na Mszę św. jest czasem wcale nie radosne, z troskami, ale po Mszy św. wszystko się zmienia. To smutne, jeśli nie wszyscy domownicy przychodzą na Mszę Świętą, że nie ma z kim podzielić się tym, co się przeżyło w kościele. Ale nawet jeśli członkowie rodziny są oddaleni od wiary, to uczestnictwo w liturgii, odprawianie Mszy św. umacnia i pomaga kochać i akceptować ich.”

Przyznaje się, że zaniedbaliśmy włączenie całej rodziny do wspólnoty. Wezwanie Kościoła do życia w czystości przed ślubem, podobnie jak życie seksualne małżonków, nie jest właściwie wyjaśniane, dlatego często wydaje się zupełnie niezrozumiałe i nierealne. Gdy pojawiają się problemy z intymnością, małżonkowie nie mogą się już rozwieść – tu bardzo ważna byłaby pomoc ośrodków rodzinnych. Część wiernych nie podziela stanowiska Kościoła w sprawie antykoncepcji. Trzeba przyznać, że Kościół nie wypełni swojej misji mówiąc frazesami. Powinna ona coraz częściej wchodzić w dyskusję w celu znalezienia rozwiązań, np. co zrobić w przypadku niespodziewanej ciąży lub jak pomóc niepłodnym parom.

Mamy trudności z przyjęciem nowych przybyszów. Chciałbym, aby w przygotowanie dzieci do sakramentów zaangażowana była cała rodzina, bo to rodzice są przede wszystkim odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci. W niektórych parafiach rodziny często czują się marginalizowane, ponieważ nie mają wsparcia ze strony księdza. Przecież musimy się cieszyć z każdego człowieka, z samego człowieka!

D. Otwartość i przejrzystość

W związku z postępującym procesem sekularyzacji Kościół powinien zwrócić jeszcze większą uwagę na duszpasterstwo ludzi. Musi okazać jak najwięcej uwagi tym katolikom, którzy z różnych powodów nie mogą otrzymać Ducha Świętego. Powinien też poświęcić jak najwięcej uwagi katolikom przyjmującym Komunię św. Kiedy myślimy o Bożej akceptacji wszystkich, bolesne jest to, że nasz Kościół często wydaje się być zbyt sztywny i zbyt warunkowy. “Moglibyśmy zmniejszyć sztywność i rozwinąć pozytywne nastawienie do ludzi, którzy myślą ‘inaczej’, pokazując, że ci, którzy myślą inaczej, są mile widziani”. Ci, którzy ponownie zawarli związek małżeński i żyją bez sakramentu małżeństwa, odczuwają szczególne oddzielenie od Kościoła. W ich wypowiedziach pojawia się kwestia przyjmowania Eucharystii. Niemożność przyjęcia Eucharystii. Nie oznaczają one, że nie są już członkami wspólnoty. Duchowni i cała wspólnota chrześcijańska są wezwani do przyjęcia tych osób z wrażliwością, w świetle miłosiernej miłości Boga.

Chcielibyśmy widzieć więcej światła i radości w Kościele katolickim – wiernych i kapłanów umiejących się cieszyć, przyjmujących wszystkich ludzi, których serca są zgodne z sercem Dobrego Pasterza. Wszyscy bowiem potrzebują modlitwy wstawienniczej o łaskę nawrócenia, o uzdrowienie z nałogów, lęków, nieufności i tego wszystkiego, co oddziela nas od Boga i bliźniego. “Marzymy o Kościele, do którego więcej ludzi chce przyjść i nie boi się; marzymy o Kościele, w którym odczuwa się gościnność domu Ojca, w którym każdy jest zaproszony i mile widziany”.

Przejrzystość w Kościele obejmuje wiele obszarów, ale uczestnicy Synod Way skupili się bardziej na przejrzystości w wykorzystaniu darowizn i odpowiedzialności. Informacja o wykorzystaniu pieniędzy w Kościele prowadzi do lepszej współpracy, zachęca ludzi w parafii do bardziej odpowiedzialnego dawania pieniędzy na Kościół oraz do finansowego wkładu w większe projekty. Finanse parafialne muszą być zarządzane w sposób przejrzysty poprzez Parafialną Radę Ekonomiczną. Odpowiedzialny decydent powinien zasięgnąć opinii organów doradczych przewidzianych prawem.

E. Autorytet Kościoła

Społeczeństwo konsumpcyjne akceptuje Kościół jako jedną z instytucji świadczących usługi w zakresie pomocy społecznej, obrzędowej czy religijnej. Niektórzy katolicy postrzegają siebie raczej jako konsumentów niż członków wspólnoty kościelnej. Często zdarza się, że wierzący konsumenci “przywiązują się” do popularnego księdza lub budynku kościoła, który ładnie wygląda na zdjęciach. Jest to droga ucieczki od osobistego spotkania z Chrystusem poprzez autentycznie przeżywaną wiarę.

Skandale w Kościele dotyczące wykorzystywania nieletnich są bardzo bolesne i prowadzą do nieufności wobec duchownych i samego Kościoła. Obłudne i niemoralne życie niektórych księży, łamanie celibatu, potajemne wychowywanie “nielegalnych” dzieci, szkodzą jej autorytetowi. Ukrywanie tych przestępstw i grzechów jest o wiele bardziej szkodliwe dla Kościoła niż ich ujawnianie. Pedofilia i tym podobne zjawiska powinny być niemożliwe w środowisku kościelnym.

Uczestnicy Drogi Synodalnej nie są obojętni wobec Kościoła i wzywają go do pójścia drogą odnowy. Ważne jest, aby w Kościele rozpoznać pandering i filisterstwo, nie mówić prawdy i nie zamiatać śmieci pod dywan, ukrywając niewygodne sprawy i unikając tematów tabu. Katecheci i nauczyciele religii, którzy muszą odpowiadać na gorące pytania i “wchłaniać” niezadowolenie i krytykę, bardzo cierpią z powodu skandali w Kościele.

Pan Jezus Chrystus jest ostatecznym autorytetem i wszystko musi być budowane na Nim jako fundamencie. Jeśli przywódcy Kościoła będą prowadzić drogą prawdy do Chrystusa, ich autorytet zostanie wzmocniony. Kościół nie powinien dążyć do wywyższenia swojego autorytetu przez uleganie duchowi świata lub przez obawę przed krytyką. Kościół traci swój autorytet w pogoni za krótkotrwałą popularnością. Musi wyjść ze swojej strefy komfortu, wyjść do ludzi, żyć w prawdzie i mówić otwarcie w miłości na wszystkie tematy.

“Niezależnie od tego, co mówią media i politycy, ja i wielu ludzi z mojego otoczenia podziwiamy Kościół, gdy broni życia od poczęcia do naturalnej śmierci, gdy staje w obronie naturalnych praw człowieka, w obronie rodziny, gdy nie zamierza przepisać ani zmienić ani jednej linijki Pisma Świętego, ani odrzucić żadnego niewygodnego przykazania.”

“W podejściu Kościoła jest wielki brak jasności: z jednej strony grzech jest identyfikowany jako wyraźne zło, które należy przezwyciężyć; z drugiej strony grzechy duchownych są wyświechtane i zakryte. Prawda i nauka Kościoła są poświęcane w imię zachowania autorytetu Kościoła.”

F. Hospitality

W ostatnich czasach w Kościele często podkreśla się gościnność. Musimy zachęcać do uczestnictwa w Eucharystii poprzez tworzenie ciepłego, przyjaznego środowiska, które szanuje różnorodność i przyjmuje tych, którzy są daleko od życia Kościoła. Zwrócenie uwagi na osobę jest jednym z pierwszych i najważniejszych warunków nawiązania relacji komunikacji i współpracy.

Nowi lub powracający członkowie potrzebują prowadzenia i towarzyszenia, nie tylko w sensie przyjaźni, ale także pomocy w poznawaniu Chrystusa, nauki Kościoła i celebracji liturgicznej. Często trudno jest przyjąć nowe osoby do istniejących w parafii grup.

Gościnności Kościoła sprzyjałyby kościoły otwarte przez dłuższy czas na modlitwę, adorację Najświętszego Sakramentu i możliwość spotkania z kapłanem na duchowej rozmowie. Sztuka kościelna może być również dobrze wykorzystana do ewangelizacji. Warto rozważyć możliwość ożywienia wspólnotowej agape po Mszy Świętej, która istniała w pierwszych wiekach: rozmowy podczas agape dodałyby sił na cały tydzień i obudziłyby tęsknotę za liturgią.

Wnioski

Droga Synodalna zaprosiła parafie i wspólnoty do ponownego odkrycia synodalnej natury Kościoła, do zobaczenia, że Kościół nie jest zjawiskiem indywidualnym, ale wspólnotowym. Dzięki niej wspólnoty kościelne i poszczególni członkowie mogli zobaczyć siebie w świetle Ewangelii. Ziemia sprzyja rozwojowi wiary, ale zbyt często nie znajdujemy czasu i chęci, aby sadzić i pielęgnować sadzonki wiary.

“Spotkania synodalne były ćwiczeniami ze słuchania. Takie słuchanie powinno stać się stałym procesem w życiu Kościoła. To powinien być proces ciągły”.

“Każde spotkanie dało nam coś nowego, a to jest owoc Ducha Świętego”.

“Jest świadomość, że za życie wspólnoty zakonnej odpowiada każdy z osobna, a nie ktoś z zewnątrz”.

Należy rozważyć zarówno działanie złego ducha, jak i skutki sekularyzacji oraz wynikające z niej utrudnienia dla współtowarzyszy drogi Kościoła. Ważne jest, aby móc dzielić się doświadczeniami wiary, pytaniami i spostrzeżeniami z konkretnymi członkami i liderami wspólnoty. “Podróż synodalna rozwinęła skrzydła”. Gdzieniegdzie uczestnicy śmiało wypowiadali się na temat wytykania innym, wytykania ich braków, ale o sobie samych mówili bardzo pozytywnie, prawie nie zdając sobie sprawy z konieczności osobistego codziennego nawrócenia. Widać było, że wspólnoty są podzielone, a niektórzy wierzący są zbyt pewni siebie i przekonani, że mają właściwe zrozumienie prawdziwego znaczenia chrześcijaństwa.

Niepokojące jest to, że w obliczu różnych wyzwań istnieje proporcjonalna niechęć do angażowania się i rozwiązywania trudności. Budująca jest umiejętność identyfikacji problemów, a także obawa przed osłabieniem misji Kościoła. Zauważono, że naszą główną trudnością jest brak relacji z Chrystusem, który jest postrzegany jako rozwiązanie wszystkich wyzwań wspólnoty. Zauważono, że stagnacja uniemożliwia współczucie, życzliwość i że ta Droga Synodalna jest tylko początkiem bardzo długiej drogi ku wzajemnej bliskości. Trzeba słuchać wzajemnie swoich spostrzeżeń, przyjmować sprawiedliwą krytykę i iść razem, nie tracąc z oczu Jezusa Chrystusa.

Podsumowując Drogę Synodalną na Litwie, widzimy następujące zadania dla duszpasterskiego działania Kościoła:

– Wspieranie relacji między duchowieństwem a całym ludem Bożym. Odkryć środki i sposoby edukacji zarówno duchownych, jak i świeckich, aby mogła mieć miejsce otwarta, szczera i pełna szacunku komunikacja, bez obawy przed kwestionowaniem lub obrażaniem. Uzdrowienie ran spowodowanych niegrzeczną, nieczułą komunikacją. W Kościele nie może być miejsca na szkodliwą prawość. Komunikacja między duchownymi i świeckimi nie może ograniczać się do Mszy Świętej, homilii, udzielania sakramentów czy innych posług w Kościele.

– Bądź otwartą i odpowiedzialną społecznością. Zrozumienie, że Kościół to nie budynek czy księża, ale wędrujący lud Boży – wspólnota. Rozbudzenie we wspólnotach poczucia współodpowiedzialności: podział obowiązków, podział pracy, odnowienie parafialnych rad duszpasterskich. Budowanie zaufania poprzez zwiększenie przejrzystości: jak zarządzane są finanse wspólnoty, jakie i w jaki sposób podejmowane są decyzje we wspólnocie. Nie bać się poznawać i wdrażać nowych metod zarządzania, zarządzania zasobami ludzkimi, zarządzania kryzysowego i finansowego (zarówno dla osób duchownych, jak i świeckich). Aby nie tylko wprowadzić nowych członków (dzieci lub dorosłych) do wspólnoty, ale także ich przyjąć. Dbanie o dotychczasowych aktywnych członków – zapobieganie wypaleniu zawodowemu, podział obowiązków, wzajemna pomoc.

– Wzrastać i rozwijać się w Kościele. Odpowiedzieć na potrzebę i pragnienie wiernych i tych, którzy są wyobcowani, aby zrozumieć, co i dlaczego dzieje się w liturgii, co jest zapisane w Piśmie Świętym, czego naucza Kościół. Wychowanie, wzrost, podobnie jak wspólna wędrówka, jest procesem ciągłym; nie wolno bać się przypominania prostych rzeczy, ale należy dobierać odpowiednie formy, język i metody katechezy dla każdej grupy ludzi. Wychowywać nie tylko poprzez monolog (nauczanie prawd), ale także poprzez dialog (słuchanie, odpowiadanie na pytania).

– Nie po to, by wykluczać ludzi. Unikać sprawiedliwości, która zniechęca Kościół, do miłości bliźniego nie tylko jako “współtowarzysza”, ale także jako “pozostawionego na uboczu”. Pomoc wspólnotom, poprzez dostosowane programy i propozycje duszpasterskie, w znalezieniu relacji z tymi, którzy czują się zranieni lub odrzuceni przez Kościół, oraz w przyjęciu tych osób z prawdą i miłością. “Mów do ludzi, a nie o ludziach”.

– Nie zatrzymuj się w połowie drogi i kontynuuj proces rozeznawania. Podróż synodalna nie jest eksperymentem, musimy nadal uczyć się metody rozeznania wspólnotowego i stosować ją w życiu i pracy parafii, organizacji i instytucji diecezjalnych. Wspierać, ułatwiać i pomagać wspólnotom w kontynuowaniu spotkań.

14 lipca 2022 r.