Podczas codziennego briefingu Synodu dla dziennikarzy, przewodniczący Komisji ds. Informacji, Paolo Ruffini, poinformował, że “Dokument podsumowujący” zostanie opublikowany w sobotę wieczorem. Dziennikarze wysłuchali kardynała Christopha Schönborna z Wiednia, kardynała Carlosa Aguiara Retesa z Meksyku, kardynała Jeana-Marca Aveline’a z Marsylii oraz s. Samueli Rigon, przełożonej generalnej Kongregacji Sióstr Matki Bożej Bolesnej i profesor Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie.

Poranne odczytanie projektu Listu do Ludu Bożego zostało przyjęte przez zgromadzonych oklaskami. Na zaproszenie kardynała sekretarza generalnego Synodu Biskupów, Mario Grecha, “zaproponowano i przyjęto drobne sugestie dotyczące zmian i uzupełnień tekstu, zwłaszcza w odniesieniu do tłumaczeń na różne języki”. Inne propozycje zmian Sekretariatowi Generalnemu Synodu miały zostać przedstawione do godziny 18:00 tego wieczoru. Paolo Ruffini, prefekt Dykasterii ds. Komunikacji i przewodniczący Komisji ds. Informacji ogłosił, że List do Ludu Bożego “zostanie zatwierdzony i opublikowany w środę”.

Poranna Msza Święta i praca

Dzisiaj, w poniedziałek 23 października, Zgromadzenie rozpoczęło się o godzinie 8:45 celebracją eucharystyczną pod przewodnictwem kardynała Charlesa Maung Bo, arcybiskupa Rangunu w Myanmarze.

Następnie, podczas XVI Kongregacji Generalnej – koordynowanej przez delegata przewodniczącego ks. Giuseppe Bonfrate – w obecności papieża Franciszka (350 uczestników), asystenci duchowi – dominikanin o. Timothy Radcliffe, benedyktynka s. Maria Ignazia Angelini i australijski teolog o. Ormond Rush – przedstawili swoje refleksje po wysłuchaniu fragmentu Ewangelii Marka (4,26-34).

Dr Ruffini poinformował, że następnie został przedstawiony i omówiony List do Ludu Bożego.

Kardynał Schönborn: Wiara, nadzieja i miłość w komunii

Dominikański kardynał Christoph Schönborn, arcybiskup Wiednia, członek Rady Zwyczajnej Sekretariatu Synodu, zagłębił się w swoje doświadczenia z poprzednich zgromadzeń i przywołał wspomnienie z 1965 roku, pod koniec Soboru Watykańskiego II, kiedy był 20-letnim studentem teologii. Powiedział, że słuchał wykładu Karla Rahnera i ostatnie zdanie pozostało w jego sercu: “Jeśli z tego Soboru nie wypłynie wzrost wiary, nadziei i miłości, wszystko pójdzie na marne”.

Dlatego, dodał kardynał, powiedziałby to samo o trwającym obecnie Synodzie. Jako teolog, Schönborn uczestniczył również w 1985 r. w nadzwyczajnym synodzie zwołanym przez Jana Pawła II dwadzieścia lat po zakończeniu Soboru Watykańskiego II. Odnosząc się do fundamentalnego pojęcia komunii, powiedział, że ma wrażenie, iż “to, co robimy teraz, po 50. rocznicy ustanowienia Synodu”, jest właśnie pytaniem “jak żyć komunią w Kościele”. Jest to komunia wiary; komunia z jedynym i Trójjedynym Bogiem; komunia między wiernymi i komunia otwarta dla wszystkich ludzi”. Jak ją przeżywać? “Synodalność jest najlepszym sposobem” – brzmi odpowiedź kardynała Schönborna. Jest to kwestia przemyślenia wizji Lumen gentium, gdzie mówi się o wielkiej tajemnicy Kościoła. Tak więc Kościół jest tajemnicą, następnie jest ludem Bożym, a dopiero potem mówi się o hierarchicznej konstytucji jego członków.

Kardynał skrytykował również Europę, “która – jak powiedział – nie jest już głównym centrum Kościoła”, co widać codziennie na Synodzie. Ameryka Łacińska, Azja, Afryka i ich konferencje kontynentalne są protagonistami, podczas gdy episkopat europejski nie ma potencjału rozwijanego na przykład przez FABC i CELAM. Na starym kontynencie, przyznał, “pozostaliśmy nieco w tyle, jeśli chodzi o przeżywaną synodalność. Potrzebny jest bodziec”. Jako przykład podał fakt, że Konferencje Episkopatów Europy nigdy nie wypowiedziały się jednogłośnie na temat dramatu migrantów.

Na koniec odniósł się do Kościołów Wschodnich, które zawsze doświadczały, że synodalność nie istnieje bez liturgii. Stąd zaproszenie do pielęgnowania wiary, która jest celebrowana, a następnie dyskutowana.

Kardynał Aguiar Retes: Synodalna ciągłość

Kardynał Carlos Aguiar Retes, arcybiskup Meksyku, jeden z delegatów przewodniczących zgromadzenia i członek z nominacji papieskiej, przypomniał w języku hiszpańskim Synod z 2012 r. zwołany przez Benedykta XVI na temat nowej ewangelizacji, który stwierdził, że przekazywanie wiary jest “pęknięte”: “Rodziny nie były już w stanie zwracać się do nowych pokoleń”. Dlatego pierwszy synod papieża Franciszka był poświęcony rodzinom, które mają fundamentalne znaczenie w tym względzie. Ważne jest, aby współpracować z nimi w celu dotarcia do młodych ludzi, którym poświęcony był kolejny Synod w 2018 roku. Mówiąc o własnym doświadczeniu z nowymi pokoleniami w archidiecezji Tlalnepantla, gdzie był biskupem przed przeniesieniem się do stolicy Meksyku, relacjonował spotkania z młodymi ludźmi z różnych klas społecznych, których celem był dialog mający na celu promowanie przyjaźni ponad podziałami klasowymi. Dlatego tęsknota za wiarą musi być przekazywana przez młodych ludzi żyjących wiarą.

Następnie, meksykański kardynał kontynuował swoją wypowiedź, papież Franciszek wezwał go na Synod poświęcony Amazonii. Zastanawiając się nad znaczeniem zmian klimatycznych i ochrony stworzenia, zdano sobie sprawę, że ważne jest, aby móc liczyć na ekologiczną wrażliwość dzieci i młodzieży. Dlatego trzeba im pomóc w zrozumieniu Słowa Bożego w tych kwestiach. Na koniec kardynał mówił o procesie synodalnym w archidiecezji Mexico City, który chciał przeprowadzić przed pandemią, ale który z powodu COVID-19 został przełożony i rozpoczął się w październiku 2021 roku. Było to doświadczenie spotkania z lokalną rzeczywistością, z metodą opartą na konsensusie, dialogu i wzajemnym słuchaniu, których owoce zostały zebrane aby zaspokoić potrzeby całej wspólnoty Kościoła; ponieważ, jak stwierdził, “drogą Kościoła jest synodalność”.

Kardynał Aveline: słuchanie, cisza, modlitwa i wolność

Kardynał Jean-Marc Aveline, arcybiskup Marsylii, obecny na Synodzie jako członek z nominacji papieskiej, wybrany do Komisji ds. Raportu Podsumowującego, rozpoczął od wyrażenia uczuć, które towarzyszyły mu podczas jego pierwszego doświadczenia na Synodzie: “Radość z nowej przygody, ciekawość spotkania z ludźmi z całego świata, z którymi nastąpiła wzajemna wymiana doświadczeń; ale także niepokój z powodu wiadomości o wojnie, które dotarły tu na początku prac i które nie ustawały w miarę upływu dni”.

W obliczu tak dramatycznych wydarzeń, kardynał Aveline podkreślił, że “Kościół musi jeszcze mocniej wziąć odpowiedzialność za szerzenie Bożego przesłania miłości na świecie”. Innym uczuciem był niepokój wynikający z faktu, że “w moim kraju nie wszyscy przyłączyli się do procesu synodalnego i dlatego jest miejsce na postęp”, aby zachęcić więcej osób do udziału w tej wspólnej podróży. To, powtórzył kardynał, “budzi wiele oczekiwań co do naszych ostatecznych decyzji, które będą odzwierciedlać naszą wspólną odpowiedzialność”. Podsumował, że przed nami “decydujący tydzień, w którym przeżyjemy ważne etapy, próbując uzgodnić różne kwestie i zniwelować różnice. Nadchodzące miesiące będą miesiącami, w których zbierzemy owoce, które zasialiśmy”.

Siostra Rigon: co mogę zrobić, aby świat stał się lepszym miejscem dla wszystkich?

Następnie głos zabrała siostra Samuela Maria Rigon, przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Bolesnej, profesor Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego, która uczestniczy w Synodzie jako członek mianowany przez papieża. “W modlitwie przyjęłam zaproszenie na Synod jako powołanie od Boga, jako ochrzczona, chrześcijańska, konsekrowana kobieta” – powiedziała. A Synod okazuje się być “bardzo wzbogacającym doświadczeniem, w którym dotykam uniwersalności Kościoła”. Doświadczenie, kontynuowała, które jest “zaproszeniem do pokory; a mój punkt widzenia jest tylko oknem na horyzoncie, które może pomóc zbudować piękną mozaikę”.

“Od wczoraj noszę ze sobą trzy słowa z liturgii eucharystycznej, w których apostoł Paweł mówił nam o wytrwałej wierze, wytrwałej dobroczynności, wytrwałej nadziei w Jezusie Chrystusie. Gdyby to miało wyniknąć z tego Synodu, dokonalibyśmy już prawdziwej rewolucji – w pozytywnym sensie” – powiedziała siostra zakonna.

Dzieje się tak, ponieważ, jak dodała, “otrzymaliśmy ważne ziarno, które mocą Bożą będzie rosło pomimo nas lub z nami”. Odnosząc się do tej zasady, zakonnica nawiązała do myśli świętego Franciszka: “Dziś zaczynam na nowo być odmienionym chrześcijaninem”. Podkreśliła, że gdyby wszyscy tak postąpili, “dokonałaby się przemiana”.

“Dokument podsumowujący” zostanie opublikowany w sobotę wieczorem

Odpowiadając na pytanie, prefekt Ruffini powiedział, że głosowanie, którego warunki nie zostały jeszcze określone, oraz rozpowszechnienie dokumentu podsumowującego zaplanowano na sobotni wieczór.

Odnosząc się do drugiego pytania, czy podczas przyszłego konklawe obecny Synod będzie musiał zostać wzięty pod uwagę pod względem treści i formy, kardynał Aguilar Retes wyjaśnił, że jeśli to, co zostało omówione i doświadczone, zostanie wprowadzone w życie, będzie istniała droga naprzód. Wszystko, dodał, zależy od tego, co zostanie osiągnięte, gdy ludzie powrócą do swoich diecezji.

Kolejne pytanie dotyczyło metody wybranej na Zgromadzenie i możliwości jej zastosowania w Kościele na wszystkich poziomach, również poszerzając udział świeckich i kobiet. Kardynał Schönborn przypomniał swoje wystąpienie z 2015 roku na temat synodalności, kiedy to wychodząc od Soboru Jerozolimskiego wyjaśnił, że przede wszystkim metodą jest słuchanie, czyli wsłuchiwanie się w to, co Bóg pokazuje poprzez doświadczenie wspólnego kroczenia. Konkluzja Synodu pochodzi z tego słuchania, ze wspólnego rozeznawania. Kardynał powiedział, że jest już przyzwyczajony do podobnej metody, praktykowanej w archidiecezji wiedeńskiej; i przypomniał w związku z tym, że od 2015 r. do dziś odbyło się pięć zgromadzeń diecezjalnych z 1400 uczestnikami, co jest obrazem całego ludu Bożego. Powiedział, że nawet jeśli nie głosowano, doświadczano słuchania i komunii. Ważną rzeczą, podkreślił, jest to, że w końcu decyzje muszą zostać podjęte. W rzeczywistości Sobór Jerozolimski podjął fundamentalną decyzję dla historii Kościoła; a droga do tego jest taka, jak czytamy w Dziejach Apostolskich. Metodę tę charakteryzują trzy etapy: słuchanie, milczenie i dyskusja.

Wtórowała mu siostra Rigon, która podkreśliła, że na Synodzie wykorzystywana jest pewna metoda, której zasadniczym aspektem jest słuchanie. Powiedziała, że każdy musi na nowo odkryć ten wymiar, w miejscu pracy, w rodzinach, we wspólnotach religijnych. Każdy musi mieć możliwość dzielenia się i bycia wysłuchanym.

W odpowiedzi na krytykę kwestionującą integralność Synodu Biskupów, ponieważ w jego skład wchodzą świeccy jako delegaci, kardynał Schönborn wskazał, że jego zdaniem nie stanowi to problemu, ponieważ pozostaje on synodem biskupim, nawet jeśli ma rzeczywisty udział osób niebędących biskupami. Stanowi on ciało, które służy sprawowaniu kolegialnej odpowiedzialności. Jego natura się nie zmieniła, został jedynie poszerzony, a doświadczenie jest zdecydowanie pozytywne. Z drugiej strony, powiedział kardynał, zawsze byli świeccy eksperci, z pewnymi bardzo ważnymi wystąpieniami, ale teraz istnieje znacznie bliższa relacja: Synod Biskupów z rozszerzonym udziałem.

W odniesieniu do wątpliwości, czy utrata synodalności doprowadziła Kościół do podziału i w jakim stopniu wszystkie Kościoły można zaprosić na wspólną drogę, ten sam dominikański kardynał wskazał, że podział chrześcijan jest przeszkodą w dawaniu świadectwa; ale, jak powiedział, odnosząc się do słów koptyjskiego mnicha prawosławnego, być może Bóg pozwala na ten “wstyd”, ponieważ nie jesteśmy jeszcze w stanie dobrze wykorzystać jedności dla dobra ludzkości.

Kardynał Aguiar Retes odniósł się następnie do doświadczeń Konferencji Episkopatu Meksyku, w kraju liczącym 180 milionów mieszkańców, z których 80% to katolicy, zjednoczeni wokół religijności zakotwiczonej w Matce Bożej z Guadalupe. Istnieją jednak różne warunki między północą, południem i centrum Meksyku. Podczas swojej wizyty apostolskiej w 2016 r. Papież wezwał do bezpiecznego procesu odpowiadającego na potrzeby kontekstu społeczno-kulturowego. W tym względzie różnorodność nie powinna być przeszkodą: istnieją różne sposoby działania, ale wszystkie koncentrują swoje wysiłki dla dobra Kościoła.

Ze swojej strony kardynał Aveline podkreślił, że wielkim momentem jedności Synodu było ekumeniczne czuwanie modlitewne “Together”: wszyscy byli obecni wokół Chrystusa Ukrzyżowanego, ponieważ pragnienie jedności wzrasta w kontemplacji Ukrzyżowanego, a słabość Chrystusa jest jedyną pewną drogą do jedności.

Nawiazując do faktu, że niektóre osoby LGBT mogą czuć się zranione słowami Katechizmu Kościoła Katolickiego odnoszącymi się do moralnego “nieładu”, kardynał Schönborn przypomniał, że był sekretarzem redakcji samego Katechizmu. Powiedział, że jest to dzieło Kościoła, promulgowane przez Papieża. Od tego czasu nastąpiła tylko jedna zmiana, kiedy papież Franciszek interweniował w sprawie kary śmierci. To, czy będą kolejne, zależy wyłącznie od decyzji Papieża. Następnie kardynał zalecił, aby zawsze czytać teksty jako całość. Dodał, że są to kwestie dotyczące teologii moralnej, ale zasadą jest, że istnieje obiektywny porządek i są osoby ludzkie. Zawsze mają one prawo do szacunku, nawet jeśli grzeszą, i prawo do bycia akceptowanymi przez Boga.

Wreszcie, w odniesieniu do relacji między aktualnością magisterium a wkładem teologów i “sensum fidelium“, kardynał Schönborn ponownie wyjaśnił, że musimy spojrzeć na św. Jana XXIII i to, co powiedział na początku Soboru Watykańskiego II na temat niezmienności doktryny i sposobu jej prezentacji. Dodał, że istnieje wielki rozwój na poziomie zrozumienia, ale istnieje również niezmienność wiary: nie można zmienić doktryny o Trójcy Świętej, Wcieleniu czy ustanowieniu Eucharystii. Na tym opiera się credo, które jest ważne na całym świecie, zasugerował, zauważając, że nawet jeśli kultury się różnią, istota wiary nie może zostać zmieniona, nawet jeśli tak bardzo rozwinęła się od czasów Apostołów.