Podczas piątkowego briefingu synodalnego dyskutowano m.in. o roli biskupów, władzy przeżywanej jako służba i współodpowiedzialności świeckich w Kościele.

Władza – która w Kościele jest “posługą” sprawowaną “boso” – i kwestia nadużyć były jednymi z tematów poruszanych podczas wystąpień na trwającej XIII i XIV Kongregacji Generalnej Synodu o Synodalności, które odbyły się w czwartek po południu i w piątek rano w Watykanie. Podczas obu kongregacji, w których uczestniczyło odpowiednio 341 i 343 osób, utrzymano formułę wypowiedzi przedstawicieli małych grup roboczych, po których następowały wolne wystąpienia.

Wyjaśnił to Paolo Ruffini, prefekt watykańskiej Dykasterii ds. Komunikacji i przewodniczący Komisji ds. Informacji, podczas briefingu z dziennikarzami, który rozpoczął się o godzinie 14:20 w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej i do którego wstęp poprowadziła wicedyrektor Biura Prasowego Stolicy Apostolskiej, Cristiane Murray.

Odnosząc się do wczorajszych i dzisiejszych wystąpień na temat Modułu B-3 Instrumentum laboris, którego tytuł brzmi “Uczestnictwo, zadania odpowiedzialności i władzy”, dr Ruffini wyjaśnił, że zobowiązanie do “unikania autorytaryzmu” zostało wielokrotnie podkreślone i że “władza nie jest dominacją, ale służbą”.

Odnosząc się w szczególności do jednego z najważniejszych wyrażeń używanych w Auli, prefekt powiedział, że autorytet jest “sprawowany boso”. Osoba, która “ma władzę”, jak powiedziano, “nie może kontrolować wszystkiego, ale musi mieć zdolność delegowania”; a biskup, jak powiedziano, “ma ostatnie słowo, ale nie jedyne”.

Wśród omawianych tematów znalazła się “rola księży w służbie ubogim”, również w stylu modlitwy, której wczoraj wieczorem przewodniczył papież Franciszek na Placu Świętego Piotra w intencji migrantów i uchodźców. Wystąpienia podkreśliły, że należy zwrócić uwagę “na krzyk tych, którzy cierpią na ulicach”. Ponadto uczestnicy Synodu uznali, że “biskupi muszą wezwać do nawrócenia serc, aby doświadczenie człowieczeństwa rozpaliło się na nowo w tych, którzy handlując bronią przyczyniają się do “trzeciej wojny światowej”, która powoduje cierpienie milionów ludzi”.

Dr Ruffini zauważył, że “współodpowiedzialność” jest jednym ze słów, które najczęściej powracają w przemówieniach i jest rozumiana “jako zaangażowanie i koordynacja charyzmatów”. W związku z tym podkreślono znaczenie dowartościowania postaw, kompetencji, a w szczególności zaangażowania świeckich.

Prefekt wyjaśnił sposób liczenia uczestników Synodu: wraz z papieżem jest ich 365. Przypominając różne sposoby uczestnictwa, dr Ruffini wskazał, że w sumie zaangażowanych jest jeszcze około stu osób, co daje liczbę 464. Wyjaśnił jednak, że ich obecność nie jest oczywiście uwzględniana w oficjalnych komunikatach. Ponadto poinformował, że Sekretariat Generalny daje pierwszeństwo w zabieraniu głosu osobom, które do tej pory nie brały udziału w pracach.

Sheila Pires, sekretarz Komisji ds. Informacji, kontynuowała briefing, informując, że są tacy, którzy ostrzegają przed klerykalizmem, nawet wśród świeckich, ponieważ “doprowadził on do nadużyć władzy, sumienia, nadużyć ekonomicznych i seksualnych”. A nadużycia, podkreśliła Pires, sprawiły, że Kościół “stracił wiarygodność” do tego stopnia, że konieczny jest “mechanizm kontrolny”.

Synodalność, poinformowała Pires, “może pomóc w zapobieganiu nadużyciom, ponieważ jest to proces związany ze słuchaniem i dialogiem”.

Jeśli chodzi o reformy, mówiono o zmianach potrzebnych do osiągnięcia większej przejrzystości w strukturach finansowych i gospodarczych; rewizji prawa kanonicznego, a także niektórych “tytułów”, które stały się anachroniczne. Wracając do synodalności, zwrócono uwagę na pilną potrzebę wzmocnienia już istniejących struktur, takich jak rady duszpasterskie, uważając przy tym, aby nie ulec parlamentarnym zapędom.

Wreszcie, zauważyła Pires, jest potrzeba bycia obecnym wraz z młodymi ludźmi w środowisku cyfrowym, prawdziwym miejscu misji, aby zbliżyć tych, którzy są na dalekich peryferiach. W rzeczywistości, podsumowała, jest to kwestia spotkania tych młodych ludzi tam, gdzie już są, a mianowicie w różnych sieciach społecznościowych.

Abp Grušas: Formacja i nawrócenie

Arcybiskup Gintaras Grušas, arcybiskup Wilna, przewodniczący Rady Konferencji Biskupich Europy i Konferencji Episkopatu Litwy, przypomniał spotkanie kontynentalne, które odbyło się w lutym w Pradze.

Zdaniem urodzonego w Ameryce arcybiskupa była to “niezwykle pozytywna okazja do rozmowy i duchowego dzielenia się”, dzięki której przybyli z 45 różnych krajów duchowni mogli wspólnie porozmawiać i porównać swoje spostrzeżenia wynikające z różnych perspektyw.

Odnosząc się następnie do prac synodalnych, abp Grušas podkreślił centralne znaczenie formacji jako “sposobu bycia Kościołem, wspólnego życia, doświadczania komunii”. Zasugerował, że samo doświadczenie Synodu konkretnie realizuje to wszystko.

“Pomimo zmęczenia tymi dniami – powiedział – mamy wielką energię, ponieważ chociaż pochodzimy z różnych krajów, zdajemy sobie sprawę, że mamy tak wiele wspólnego: przede wszystkim wiarę”. Innym ważnym aspektem podkreślonym przez arcybiskupa Grušasa jest nawrócenie serca, wola “wzrastania jako Kościół”, począwszy od chęci zmiany mentalności.

Siostra Fadoul: Między cierpieniem a nadzieją

Następnie głos zabrała siostra Houda Fadoul z Syrii, która w 1993 r. wstąpiła do wspólnoty monastycznej obrządku syryjsko-katolickiego Deir Mar Musa, założonej przez o. Paolo Dall’Oglio. Zakonnica, która uczestniczy w pracach jako świadek procesu synodalnego dla Kościołów Wschodnich i Bliskiego Wschodu, wśród tych, którzy przybywają ze zgromadzeń kontynentalnych bez przyznania episkopalnego “munus”, mówiła o swoim doświadczeniu osobistym i eklezjalnym, naznaczonym dramatycznymi wydarzeniami, takimi jak wojna, pandemia, trzęsienie ziemi.

Co więcej, jej diecezja była pozbawiona biskupa przez trzy lata, a nowy pasterz, który właśnie przybył, próbował “nadrobić zaległości”, angażując w szczególności młodych ludzi, a także zapraszając libańskiego eksperta-Biskupa na spotkanie z różnymi grupami społeczności.

Jeśli chodzi o Synod, zakonnica mówiła o “bardzo bogatym momencie wymiany”, który podsyca dążenie do jedności i dzielenia się ofiarowanego w duchu modlitwy. W końcu każdy temat jest podejmowany w stylu “wspólnego kroczenia”: jest punkt wyjścia, droga, cel do osiągnięcia.

Arcybiskup Tokio: ze spojrzeniem Caritas

Następnie głos zabrał arcybiskup Tarcisio Isao Kikuchi, misjonarz werbista, arcybiskup Tokio, przewodniczący Caritas internationalis, przewodniczący Konferencji Episkopatu Japonii i sekretarz generalny Federacji Konferencji Episkopatów Azji. Podkreślił, jak trudno jest Japończykom przemawiać w grupie, gdyż preferują oni, zgodnie ze swoją kulturą, milczenie.

Dlatego, jak zauważył, “debata, którą prowadzimy w tych dniach, jest bardzo ważna. Już na zgromadzeniach kontynentalnych przy okazji spotkań organizowanych w Azji zaczęliśmy stosować tryb mniejszych grup, zgromadzonych przy okrągłym stole, który lepiej przygotował nas do Synodu. Uczestnicząc w pięciu mniejszych grupach – powtórzył arcybiskup – miałem okazję w pełni doświadczyć różnorodności w jedności Kościoła, nie zapominając, że jego istnienie jest powszechne”.

Arcybiskup Tokio zwrócił uwagę, że w Azji jest tak wiele języków i tak wiele rzeczywistości, co sugeruje, że nie ma tylko jednego sposobu, aby iść ze wszystkimi ludźmi, a synodalność nie oznacza jednolitości, ale wymaga odpowiedniego poszanowania jednostek i kultur.
Arcybiskup Kikuchi mówił następnie o swojej służbie jako przewodniczący Caritas Internationalis, wskazując, że “każda Caritas ma fundamentalne znaczenie w synodalnej podróży Kościoła. Wszystkie organizacje – podkreślił – mają własną katolicką tożsamość, aktywnie współpracują z różnymi partnerami, a także mają wartość ekumeniczną i międzyreligijną. Synodalność można dostrzec w wielu osobach różnych narodowości, zarówno tych, którzy kierują organizacją, jak i tych, którzy pracują lokalnie, we wszystkich częściach świata”.

Siostra Barron: naturalna afrykańska synodalność

Siostra Mary Teresa Barron z Irlandii, Przełożona Generalna Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Apostołów i Przewodnicząca Międzynarodowej Unii Przełożonych Generalnych, rozpoczęła swoje wystąpienie od przypomnienia popularnego angielskiego powiedzenia: “Nie ma dwóch osób, które jednakowo odczytują tę samą książkę”.

“Refleksja nad Synodem – wyznała – doprowadziła mnie do zobaczenia i przeżycia pewnych kwestii w oparciu o moje doświadczenie jako siostry zakonnej, dojrzewającej w Afryce Wschodniej w wiejskiej parafii. Tam zdobyłam pierwsze doświadczenie Kościoła synodalnego, gdy w “młodym” Kościele funkcjonowałam z  dwoma kapłanami na 35 wiosek i jednym katechetą na terytorium wielkości połowy Irlandii”.

Synodalność doświadczana w małych grupach roboczych, kontynuowała siostra zakonna, jest podobna do tej doświadczanej w Afryce, kiedy “we wspólnocie, z wiernymi świeckimi, w każdą niedzielę siadaliśmy w kręgu, aby wspólnie podejmować decyzje”, nawet z ludźmi, którzy “nie mieli wykształcenia i dzieliliśmy się wiarą z głębi naszych serc. Ale każdy głos miał taką samą wagę”.

Siostra Barron zaproponowała “więcej słuchania “młodszych” kościołów, w których istnieje silne uczestnictwo od dołu”, a także potwierdziła, że życie religijne w jej własnym zgromadzeniu opiera się na synodalności.

Każdy ma swoją rolę w Kościele

Odpowiadając na pytania dziennikarzy, siostra Fadoul odniosła się do wkładu świadectwa życia wspólnotowego w synodalność. W szczególności przypomniała, że nie opuściła syryjskich chrześcijan w swojej wspólnocie, pomagając im w modlitwie, dając im poczucie solidarności. Wtórowała jej siostra Barron, która zwróciła uwagę na zaangażowanie przełożonych generalnych w proces synodalny. Z drugiej strony, dodała, życie konsekrowane uznaje znaczenie formacji, aby zrozumieć, jak żyć synodalnością. Siostra Barron odniosła się do “efektu falowania” w formacji online, która jest przydatna do poszerzania dzielenia się i budowania wspólnoty.

W odpowiedzi na pytanie dotyczące diakonatu kobiet, siostra Barron zauważyła, że kwestia ta jest przedmiotem synodalnego rozeznania. Charakterystyczne dla piękna Kościoła katolickiego jest to, że istnieją różne opinie, ale podczas gdy są one dyskutowane, dodała, nie byłoby właściwe wypowiadanie się poza tą przestrzenią. W związku z tym s. Fadoul podkreśliła, że każdy musi przyjąć swoją rolę w Kościele, zarówno mężczyźni, jak i kobiety, ucząc się korzystać z darów Pana. Arcybiskup Grušas dodał, że debata na temat różnych posług w Kościele jest częścią tej bardzo szerokiej wymiany na Synodzie. Zazwyczaj, zauważył, szuka się odpowiedzi typu tak lub nie, czarne lub białe. Oczywiste jest, że istnieją różnice zdań, które zależą również od tła kulturowego, więc jest zbyt wcześnie, aby podjąć decyzję na tym etapie.

Ponownie w odpowiedzi na pytanie, abp Grušas powiedział, że przewodniczący konferencji biskupów zastanawiali się nad wieloma strukturami, które są już synodalne w prawie kanonicznym i mogą być skutecznie wdrażane już teraz. Arcybiskup Tokio powiedział, że w czasie pandemii nie było zbyt wielu okazji, aby zgromadzić ludzi na synodalnym kroczeniu razem, więc wybrano tryb online. Następnie wezwał do refleksji, że jeśli naprawdę chcemy zaangażować Świeckich, musimy wziąć pod uwagę ich aktywność, ich rodziny.

Odpowiadając na pytanie filipińskiego dziennikarza dotyczące propozycji zawartej w azjatyckim dokumencie kontynentalnym na temat gościnności i inkluzywności w Kościele, arcybiskup Tokio powtórzył to, co zostało zaproponowane w małych grupach, a mianowicie wschodni zwyczaj “zdejmowania butów, aby wejść do domu” jako znak powitania i gościnności.

Na ostatnie pytanie dotyczące ostatecznych decyzji zgromadzenia, arcybiskup Grušas podkreślił jedność zgromadzenia “co do metody synodalności”.

W odniesieniu do konkretnych tematów “nie wierzę, że na tym etapie, a nawet przed 2024 r., zostaną podjęte ostateczne decyzje. Ale jeśli będziemy wzrastać i żyć w synodalności, to one nadejdą, ponieważ nie szukamy dogmatycznych wniosków, nie ma założeń co do tego, jaki powinien być rezultat tego Synodu. Chociaż wszyscy chcieliby decyzji, proces jest ważniejszy niż decyzje”.

Na koniec siostra Fadoul dodała, że słuchanie, dzielenie się i rozeznawanie są kluczowymi słowami dla całego Kościoła.