Lithuania - Latvian Bishops’ Conference
Below is the national synthesis in its original and machine-translated version with the tool DeepL.
[Source: https://lvk.lcn.lt/naujienos/,512]
NOTE: If you have problems viewing PDF files in your browser (most often such problems occur on mobile devices), please download the necessary files to your device using the “Download PDF” icon next to each document.
If this did not help please contact us.
SINODINIO KELIO LIETUVOJE ĮŽVALGŲ APIBENDRINIMAS
Įvadas
Popiežiaus Pranciškaus inicijuotas Sinodinis kelias tapo proga susitikimams ir pokalbiams, kuriuose dalyvavo tiek aktyvūs parapijų nariai, tiek ir paribiuose esantys žmonės, pašvęstojo gyvenimo institutai bei katalikiškos organizacijos. Sinodinio kelio eigą kiek trikdė dėl pandemijos įvesti apribojimai bei karas Ukrainoje, tačiau tai nesutrukdė judėti pirmyn.
Dažniausiai sinodinio kelio susitikimai vykdavo parapijų salėse, tačiau buvo bandoma juos organizuoti ir „neutralioje“ erdvėje – kultūros namuose, mokyklose, bendruomenės namuose ir kt. Buvo bandymų į susitikimus sukviesti profesinių grupių atstovus, pvz., medikus, žurnalistus, menininkus, policininkus, teologus ir kt. Lietuvos episkopatas taip pat skyrė dvi dienas Sinodinio kelio diskusijoms, kurios padėjo atpažinti kai kurias tendencijas ir skatina atnaujinti sielovadinės veiklos prioritetus. Sinodinėse diskusijose siekta ne tik pasidalinti patirtimi bei įžvalgomis, bet ir ypač atverti širdį Šventosios Dvasios dvelksmui.
1. Dievo kvietimas į santykį
„Sinodas lyg skalpeliu atvėrė tikro santykio nebuvimo ir neinvestavimo į jį žalą.“ Ši sinodinė įžvalga taikliai apibūdina Sinodinės kelionės Lietuvoje metu ne vieno jos dalyvio suvoktą seną tiesą – tikėjimas yra toks, koks yra mūsų santykis su Dievu. Svarstydami apie įvairias mūsų Bažnyčios gyvenimo detales, dažnai pamirštame pagrindinę sąlygą – būtinybę nuolat puoselėti savo communio, ryšį su Viešpačiu Jėzumi Kristumi. Tai Jis – Dievas – Šventosios Dvasios galia kuria tikinčiųjų bendruomenę ir įgalina, daro vaisinga kiekvieną Sinodinę kelionę.
Svarbu permąstyti pastoracinius modelius užduodant sau pagrindinį klausimą: kaip padėti sukurti asmeninį santykį su Kristumi? Nuogąstauta, kad dažnai pirmenybė teikiama darbui, studijoms, veikloms, rūpinamasi savo ateitimi, bet trūksta kristocentriškumo. Tikėjimas daugiau paprotinis, kultūrinis. „Kristų dažnai užgožia jausmai, emocijos, nesuprantame ženklų ir neatpažįstame Kristaus vedimo. Dažniau kreipiamasi tiesiog į Dievą.“
2. Bažnyčia kaip bendruomenė
Bendruomeniškumas (Communio) reiškiasi per įvairias tikinčiųjų maldos grupes bei sambūrius, vienoje Dvasioje siekiant bendro tikslo. Svarbu į Bažnyčios gyvenimą įtraukti ir artimuosius, rūpintis vienišais, apleistais, ligoniais bei priklausomais asmenimis. Siektina rasti naujų, charizmatiškų, gabių, iniciatyvių žmonių įvairioms bažnytinės veiklos sferoms.
Nuvilia bendruomeniškumo stoka Bažnyčioje. Tikėjimo kelionėje keliaujame labiau asmeniškai negu bendruomeniškai, praeidami pro „gulinčius pakelėse“. Bendruomeniškumo trūksta ir švenčiant sakramentus, ypač Krikštą ir Santuoką, jie dažniausiai yra tapę privačiais sakramentais, teikiamais ne Mišių metu ir ne savo parapijoje. Taip šiuos sakramentus priimantys asmenys lieka neįtraukti į tikėjimo bendruomenę. Kiekvienam bendruomenės nariui turėtų kilti klausimas, ką aš padariau, kad būtų kitaip, kad būtų geriau.
Bendrystę ardo plačiai paplitęs bendruomenėse egoizmas. Dvasinio gyvenimo centre daugumai žmonių yra Dievas, bet plačiau padiskutavus tampa aišku, jog centre dažniau esame mes patys, mūsų ego, o ne Kristus. Susirūpinimą kelia suvokimas, kad gebame įvardyti problemas ir sunkumus, tačiau nejaučiame troškimo bandyti keisti parapijos veidą. Vengiame susidurti su problemomis, todėl praeiname pro šalį, nes mumyse daug individualizmo, egoizmo ir savojo „aš“ sureikšminimo. Su nerimu stebime nenorą įsipareigoti ir prisiimti atsakomybę, bet vyrauja polinkis kaltinti kitus. Juk lengviau diskutuoti apie tai, ką turėtų daryti kiti, negu aptarti savo indėlį į bendruomenės gyvenimą. Turime atsisakyti savojo egoizmo, kad galėtume girdėti kitus ir prisiimtume atsakomybę už parapiją, nepalikdami visų reikalų tik dvasininkams.
Kiekvienas parapijietis galėtų ne tik pasiūlyti įvairių veiklų, kad parapija taptų gyvybinga, įdomi ir patraukli, bet ir prisidėti prie Bažnyčios veiklos bei išlaikymo. „Mažiau kritikuoti ir labiau rodyti gailestingąją meilę!“
Pasauliečiai turi didelių lūkesčių Bažnyčios atžvilgiu. Jie tikisi nešališkumo, padrąsinimo, moralinės lyderystės, aktyvaus buvimo gėrio pusėje, veikimo, taip pat ir diplomatiniu lygmeniu, psichologinio palaikymo, buvimo „karo lauko ligonine“. Bažnyčia, kurios ilgimės, yra ta, kurioje mažiau formalumo, ji – gyva, atvira visiems, kurioje svarbus kiekvienas žmogus be išankstinės nuostatos, be statuso; tai – bendruomenė, besimeldžianti ir palaikanti savo narius.
A. Sinodinis keliavimas
Sinodas sukūrė sąlygas visiems išreikšti savo nuomonę, būti išgirstiems. Suvokta, kad pagarbiai išsakoma mintis bei pagarbus kitų Sinodo dalyvių išklausymas atveria naujas galimybes Bažnyčios augimui. Prisiminta pagonių kiemo metafora, neretai apibūdinanti Bažnyčios misiją ir veikimą šiuolaikiniame pasaulyje. Konstatuota, kad bendravime su visuomene būtina išlaikyti atvirumą nesistengiant patiems patraukti ir pakeisti kitą, bet siekiant, kad tame pokalbyje patrauktų tikroji Tiesa – Jėzus Kristus.
B. Tarnaujanti kunigystė
Kunigystė yra dovana Bažnyčiai. Džiugina savo pašaukimui atsidavusių ir tikėjimu gyvenančių kunigų tarnystė. Svarbu, kad išorė derėtų su vidumi ir kad nebūtų veidmainystės. Karas Ukrainoje atskleidė poreikį, kad kunigas būtų arčiau tikinčiųjų, kuriems dvasininkas tampa išskirtiniu Dievo artumo ženklu. Kunigui svarbu gilinti asmeninį santykį su Kristumi. Tikintieji iš kunigo tikisi dvasinės tėvystės. Malonu sutikti laukiantį kunigą, ypač klausykloje. Kad būtų atgaivintos parapijų bendruomenes, pirmas atsinaujinimo ir atsivertimo keliu turi eiti pats kunigas.
Pastebima kunigų rengimo spraga – nemokėjimas dirbti komandoje tiek su pasauliečiais, tiek ir su kunigais. Seminarijoje svarbu išmokti palaikyti iniciatyvas, išmokti būti pozityviu vadovu, gebančiu įkvėpti kitus komandos narius. Kunigų formacija negali pasibaigti su seminarijos baigimu, bet turi tęstis.
Svarbu spręsti kunigų vienišumo problemą, nes tai atsiliepia visai bendruomenei.
Kunigų atžvilgiu turima didelių lūkesčių. Iš jų tikimasi įsiklausymo, supratimo, nesmerkimo, asmeninio dvasinio palydėjimo. Jų vadovaujamose bažnyčiose neturi būti „elitinių grupelių, kurios viską žino, kaip turi būti“. Tikintieji ne visada kuniguose atpažįsta Gerojo Ganytojo veidą ir širdį. Trokštama santykio su kunigu bendraujant neformaliai bendruomenės veiklose ar asmeniniuose pokalbiuose.
C. Pasauliečiai Bažnyčioje
Dažnai pakrikštytieji nelaiko savęs tikrais Bažnyčios nariais, o be dvasininkų jaučiasi silpni ir neįgalūs veikti. Kai kur su nuostaba buvo padarytas atradimas – mes visi esame Bažnyčia! Netgi tie, kurie nutolę nuo tikėjimo!
Aktyvių parapijiečių yra nedaug, tad kiekvienas turime pradėti nuo savęs. „Įgaukime drąsos siūlyti idėjas ir veiklas pritraukdami naujų narių. Svarbu išsivaduoti iš savo „burbulo“ ir eiti į paribius.“
Juntamas atotrūkis tarp kunigų ir pasauliečių, trūksta supratimo apie vieni kitų gyvenimo ypatumus ir kasdienybę bei rūpesčius. Reikalinga nuolatinė pasauliečių formacija ir ugdymas, kuris apimtų ne tik pavienius asmenis, bet ir visą bendruomenę. Dėl suaugusiems pritaikytų katechezių stokos tikėjimo gyvenimas gali virsti neaiškia ezoterika. Dažnai gyvename pagal programą minimum, nors žmogus ilgisi ir trokšta sąmoningo tikėjimo praktikavimo.
Labai svarbu, kad kunigai įsiklausytų į parapijiečių iniciatyvas, kad būtų skatinamas komandinis darbas ir dėl bendro tikslo būtų telkiami skirtingi žmonės. Reikia pripažinti, jog dalis pasauliečių nenori aktyviai įsitraukti į parapijos veiklą, bet ir toliau lieka „vartotojais“. Vykdant apklausas parapijose būtų galima geriau atpažinti parapijiečių poreikius ir lūkesčius.
Vienose parapijose ir organizacijose klesti kunigo vienvaldystė. Niekas nieko nežino ir nėra kalbama apie tai, kas tikrai svarbu. Kitose pastebima, kad pasauliečiai nenori padėti klebonui ir didžiausia atsakomybė bei pareiga viskuo rūpintis tenka vien tik jam. Dar kitur gražiai bendradarbiaujama su pastoracinėmis tarybomis ir mokomasi dirbti komandoje. Tarnaujančios ir visuotinės kunigystės bendradarbiavimo požymiai yra atsakingumas, abipusis papildomumas, atvirumas bei artumas. Juk visi darbuojamės tos pačios Dievo karalystės labui!
D. Parapija
Parapija – tai svarbi tikėjimo, maldos ir artimo meilės mokykla. Parapijos dėka tikintieji patiria dalyvavimą visuotinės Bažnyčios gyvenime. Daugelyje parapijų yra tikinčiųjų, bet nėra bendruomenės. Parapijose veikiančios grupės funkcionuoja individualiai bei uždarai, todėl nėra vienybės tarpusavyje ir sudėtinga siekti bendro parapijos gėrio. Labai trūksta veiklų prie parapijos jauniems žmonėms.
Parapijose turėtų efektyviai veikti pastoracinės ir ekonominės tarybos – kaip patariamasis, bet kartu ir bendrai misijai įsipareigojęs balsas. Ypatingą vietą parapijoje užima tikybos mokytojai ir katechetai, kurie turėtų būti gyvais tikėjimo liudytojais, rodančiais krikščioniško gyvenimo pavyzdį. Reiktų skatinti brandų vyrų ir moterų įsitraukimą į aktyvią parapijos veiklą.
Sėkmingam bendruomenės ugdymui reikia tinkamų (žiemą šildomų) patalpų, kuriomis galėtų naudotis visos parapijoje veikiančios bendruomenės ar grupės. Svarbu parapijose ugdyti karitatyvinę savimonę ir rūpintis žmogumi ne tik teikiant materialią paramą, bet pirmiausia rodant jam dėmesį kaip asmeniui – jį išgirsti ir išklausyti. Prie to galėtų prisidėti vienišų ir nuošaliau gyvenančių žmonių pavežimo į Mišias tarnystė. Apie ją būtų galima skelbti socialiniuose tinkluose.
Sinodinio kelio metu parapijiečiai galėjo pasikalbėti plačiau apie tai, kuo jie gyvena, kuo gyvena bendruomenė, koks jų vaidmuo Bažnyčioje. Parapijose užsimezgė vienybės bei noro veikti kartu jausmas. Kai kam tai buvo pirmas kartas, kai dalijosi apie savo tikėjimą, apie ryšį su Dievu, galėjo išsakyti ilgus metus širdyje laikytą nuoskaudą ar priešingai – dėkingumą ir džiaugsmą. Svarbu, kad ir ateityje būtų galima kalbėtis Bažnyčiai ir bendruomenei aktualiais klausimais į sinodinį procesą įtraukiant ne tik parapijiečius, bet ir nutolusius nuo Bažnyčios. Sinodalumas turi tęstis!
Rekomenduojama ugdyti dvasinius palydėtojus pasinaudojant vienuolių, diakonų bei pasauliečių pašaukimu. Dalį liturginių, katechetinių ar evangelizacinių atsakomybių teks perleisti pasauliečiams. Nesant pakankamam dvasinių pašaukimų skaičiui pasauliečiai išgyvena nerimą dėl Bažnyčios ateities.
3. BAŽNYČIOS MISIJA
Bažnyčios misija kyla iš Jėzaus Kristaus asmens ir jo išganomojo veikimo, todėl dvasininkai ir pasauliečiai misijos nekuria ir nekeičia, bet ją vykdo atsižvelgdami į kintančias laiko ir gyvenimo sąlygas. Viešpats, kuris davė misiją Bažnyčiai, duoda ir jėgų tą misiją atlikti.
Tinkamiausiai Bažnyčios misijoje dalyvaujame atpažindami ir atsiliepdami į savo pašaukimą: kunigystę, pašvęstąjį gyvenimą, santuoką arba gyvendami vieni, pašventę savo gyvenimą Bažnyčiai ir visuomenei. Prie pašaukimo atpažinimo ir padrąsinimo atsiliepti prisideda kiti bendruomenės nariai. Jaučiamas gana abstraktus kalbėjimas apie Bažnyčios misiją, netikėtai daug saviplakos ir asmeninės kaltės jausmo dėl per mažo įsitraukimo į Bažnyčios gyvenimą, karitatyvines, pastoracines, bendruomenės veiklas. Pageidaujama, kad bažnytinė vadovybė dažniau informuotų tikinčiuosius apie savo pastoracinę viziją, papasakotų, kaip sekasi ją įgyvendinti. Įsitraukti į aktyvią Bažnyčios veiklą nėra lengva, nes tam reikalingas palaikymas ir palydėjimas.
Būti aktyviais Bažnyčios misijoje trukdo egoizmas (savi rūpesčiai svarbesni!), asmeninės savybės (uždarumas), nedrąsa prisidėti prie Bažnyčios veiklos, menka savivertė, nusistovėjęs tų pačių parapijos aktyvistų ratas, perdegimas, iniciatyvos stoka. Didžiulis pavojus misijai yra įsipatoginimas, stagnacija, užsisklendimas savyje ir aklumas laiko ženklams. Kiek primiršta lieka maldos misija.
Visi parapijiečiai turi jausti atsakomybę ir įsipareigojimą išlaikyti savo parapiją, kunigus, rūpintis derama bendruomenės turto priežiūra ir panaudojimu; taip pat įsisąmoninti savo priedermę prisidėti prie Bažnyčios misijos išlaikymo.
A. Dievo Žodžio skelbimas ir liturgija
Viena svarbiausių Bažnyčios pareigų – Dievo žodžio skelbimas. Skelbdama Žodį Bažnyčia Jį pristato kaip tiesą, o ne kaip nuomonę. Dažniausia Evangelijos skelbėjo klaida – pretenduoti į tiesos monopolį ir paskelbti jau iš anksto paruoštus skambius atsakymus. Žmones reikia lydėti link tiesos kantriai ir aiškinant, kaip tai darė Viešpats Jėzus su Emauso mokiniais (plg. Lk 24, 13–35).
Kunigo homilija turi būti orientuota į realią situaciją, nes šiandienis žmogus daug dalykų Bažnyčios gyvenime nesupranta. Žodžio skelbėjai tekalba aiškiai ir paprastai, gyvenimiškai ir nesudėtingai. Žmonės nori gyvo žodžio, kuris patrauktų ir sudomintų. Netinkamas bažnyčios įgarsinimas ar nepasiruošę skaitovai trukdo Dievui prabilti į žmones.
Dievo tauta turi teisę klausytis paruoštų homilijų, pritaikytų konkrečiai auditorijai. Dvasininkams nederėtų kalbėti tikintiesiems „kaip žemesnio intelekto“, moralizuoti ar „suvedinėti sąskaitų“, nes po grasinimų Žodžio liturgijos metu tikintiesiems sunku džiaugsmingai švęsti Aukos liturgiją. Taip pat trukdo ilgi pamokslai ir sausi postringavimai.
Kai homilija „kalba“ ją sakančiajam, tuomet ji pasiekia ir klausančiųjų širdis. Svarbu, kad per homiliją be jokių išankstinių nuostatų leistume veikti Šventajai Dvasiai.
Pastebėta, kad sakramentai – labai svarbi tikėjimo kelionės dalis, kuri yra tarsi „paslėpta“ nuo pasaulio, bet dovanojama tikintiesiems. Sakramentai priimami kaip pagalba krikščioniškam gyvenimui, o ne kaip tikslas, nes tikslas – gilesnis santykis su Kristumi ir Jo tauta – Bažnyčia.
Kartais pasitenkinama minimaliai išpildant formaliuosius kriterijus, reikalaujamus priimti sakramentus, taip ir nesukuriant gyvojo santykio su Dievu. Iškyla poreikis ugdyti Krikšto tėvų ir Sutvirtinimo globėjų sąmoningumą.
Bažnyčia turi siekti, kad dalyvavimas liturgijoje neštų dvasinių vaisių. Nors besikartojantys liturginiai metai yra ugdomo pobūdžio, tačiau reikia saugotis, kad rutina netaptų pati liturgija. Nuo šio pavojaus saugo gilesnis liturginių veiksmų pažinimas. Su rutina padeda kovoti prisiminimas, jog liturgijos centre – Jėzus Kristus, kurio dėka sudabartinami dieviškieji slėpiniai!
Tam reikalinga liturginė katechezė, aiškinanti apeigų prasmę, liturginius ženklus bei simbolius. Liturginį šventimą sustiprina išankstinis susipažinimas su Žodžio liturgijos skaitiniais. Prie sąmoningo dalyvavimo liturgijoje prisideda ir trumpi įvadai, komentarai, Mišių lapeliai, ekranai… Rečiau besilankantys žmonės nežino liturginių laikysenų, todėl kai kada susilaukia pastabų iš nuolatinių bažnyčios lankytojų.
Išreikštas lūkestis, kad dvasininkai aptartų su tikinčiaisiais pasauliečių įtraukimo į liturgijos šventimą būdus: Šv. Rašto skaitymas, patarnavimai, bendruomeninis giedojimas, įvairių pamaldų organizavimas ir t. t. Bažnyčiose pasigendama bendruomeninio giedojimo ir gaila, kad taikstomasi su skubota, netvarkinga liturgija ir jos šventimo aplinka – bažnyčios erdve, muzika, giesmėmis… Liturgija turi būti paprasta, bet ne prasta ir be dirbtinės pompastikos. Kartais susidaro įspūdis, jog Bažnyčia liturgijoje blaškosi tarp iškilmingų pietų prie šventinio stalo ir „greito maisto“ pasiūlos. Liturgija negali būti švenčiama atmestinai, pernelyg buitiškai ar prasčiokiškai. Vieni liturgijoje nori naujovių, kiti – išsaugoti tradicijas ir grąžinti senąsias apeigas; vieniems norisi iškilmingumo ir puošnumo, kitiems – paprastumo.
Liturgijos pilnatvę, džiaugsmą, saugumą padeda išgyventi visos šeimos įsitraukimas. Džiaugsmo suteikia mokėjimas švęsti kartu su bendruomene, o trukdo noras būti tik klausytoju, o ne dalyviu. Apie altorių buriasi ir bendruomenė, kurios nariai vienas kitą palaiko ir stiprina. Krikščioniškas tikėjimas yra ne tik išgyvenamas, bet ir švenčiamas, nes tam visada yra priežastis – Bažnyčioje išganingai esantis ir veikiantis Dievas – Jėzus Kristus. Eucharistijos šventimas yra mūsų krikščioniško gyvenimo centras ir šaltinis – „Variklis bendrystei“.
B. Evangelizacija ir komunikacija
Bažnyčia turi atpažinti, kad komunikacija yra evangelizacijos forma. Ji turi naudoti naujausias komunikacijos priemones savo žiniai skleisti.
Krikščionių bendruomenė nepailstamai teieško naujų sielovados ir priėjimo prie žmonių būdų. Kaip ypatingai paveikūs būdai sielovadai buvo įvardytos piligriminės kelionės, dienos išvykos, stovyklos, šeimų ir jaunimo savaitgaliai, rekolekcijos, susitikimai, krikščioniškų filmų peržiūros ir diskusijos. Iškilo poreikis dvasiškai lydėti ir palaikyti tuos narius, kurie leidžiasi į aktyvią evangelizaciją.
C. Ekumenizmas
Šiandien krikščionybei kyla nemaža pavojų, ir jie dažniausiai yra ne atskiroms konfesijoms, o visai krikščionybei, todėl krikščionių vienybės siekis nepaprastai svarbus. Krikščioniui tiek vienybę, tiek Bažnyčią pirmiausia reikia surasti savyje. Mažiau „aš“, daugiau „mes“.
Ekumenizmui dažniausiai skiriamas tik formalus dėmesys; nesuprantama, kaip jis turėtų vykti, todėl apsiribojama „pagarba vieni kitiems“.
Karas Ukrainoje parodė, kad politikos priešpriešos nesunkiai nustelbia krikščionišką bendrystę ir apsunkina bendravimą. Krikščionių vienybės klausimas turi būti sprendžiamas malda ir sąžininga istorinių bei politinių įvykių analize. „Kristus nenorėjo pavienių individualistų.“
4. TRŪKUMAI IR LŪKESČIAI
A. Atsivertimo būtinybė
Sinodinės kelionės metu ne kartą buvo naujai atrasta asmeninio atsivertimo būtinybė. Kad galėtume keliauti kartu, patys turime atsiversti – ugdyti nuolankumą, būti atlaidesni, mažiau susireikšminę, labiau vieni į kitus žvelgiantys ir atsižvelgiantys. Keliauti kartu – reiškia žingsniuoti vedamiems Jėzaus ir mokytis gyventi dėl savo bendrakeleivių. Šio gebėjimo mūsų bendruomenėse dar stinga.
Kad iš akių neišleistume pagrindinių dalykų, reikia atsivertimo, t. y. atsisakyti to, kas sena, ir priimti naują tikrovę. Tai nėra lengva. Reikia vidinės kultūros tam, kad suprastume kitokią nuomonę ir pateiktume savo argumentus neįžeisdami žmogaus ir tokia forma, kad jis suprastų. Reikia įveikti norą vadovauti ir nedemonstruoti savo pranašumo ar teisuoliškumo. Atsivertimas suprantamas kaip požiūrio pakeitimas ir žvelgimas į kitą pasiruošus išklausyti, o ne teisti. Atgaila ir atvirumas ugdo nuolankumą ir pašalina baimę kalbėti apie Bažnyčios kaltes bei nuodėmes. Paraleliai tam turime melstis už Bažnyčią, už evangelizaciją, paremti Bažnyčios veiklą savo auka. Viską telydi malda, be kurios sužlunga geriausios sielovadinės programos.
B. Jaunimas Bažnyčioje
Nors tarp mūsų bendruomenių narių nemažai jaunų veidų, bet ne visose parapijose sudaromos sąlygos jaunimui tinkamai reikštis Bažnyčioje. Kartais sužadėtinius bei katekizuojamų vaikų tėvus trikdo pasiruošimo sakramentams administraciniai reikalavimai – užsiėmimo lankomumo registravimas ir pan. Jiems Bažnyčia atrodo kaip reikalavimus kelianti institucija, o ne kaip bendruomenė, kuriai svarbus santykis. Jaunimas sunkiai tapatinasi su Bažnyčia. Dalis jaunimo nepriskiria savęs praktikuojantiems katalikams, bet jaučiasi bendruomenės dalimi, o kiti – dalyvauja Bažnyčioje šventinėmis progomis, tačiau nesijaučia bendrakeleiviais Bažnyčioje. Liturginių apeigų nesupratimas kelia nuobodulį. Patartina ieškoti tokių metodų, kurie paskatintų jaunimą atrasti liturgijos grožį, dvasinę sakramentų gelmę ir kviestų jį gilintis į tikėjimo slėpinius.
Vyresnio amžiaus žmonėms Bažnyčioje atsirandančios naujovės sunkiai suprantamos, nes jie nori stabilumo, o jaunimas linksta prie eksperimentavimo ir naujų evangelizavimo priemonių ieškojimo. Iš Bažnyčios laukiama daugiau aktyvios, įtraukiančios veiklos, susitikimų jaunimui aktualiomis temomis, piligrimysčių. Aplink gyvą ir sveiką nedidelę jaunų žmonių grupelę pradeda spiestis kiti – jų draugai ir pažįstami, pakviečiantys dar kitus. Tad Bažnyčia jaunimo sielovadai turėtų skirti kvalifikuotus ir išsilavinusius žmones, nes pastebima, kad patarnautojai ar jaunimo choro dalyviai nesulaukia sielovadinio palydėjimo ir ilgainiui palieka Bažnyčią. Jaunimas svajoja apie Bažnyčią, kuri nebūtų teisianti ar smerkianti, o rūpimus klausimus spręstų neatgrasančiais nuo Bažnyčios būdais.
Tėvų ir visos šeimos pavyzdys nepaprastai svarbus vaikams ir jaunimui. Tėvai terodo krikščioniško gyvenimo pavyzdį, tačiau tevengia priverstinio vaikų ir jaunimo vedimo, nes tai sukelia priešingą reakciją. Parapijos bendruomenė galėtų siūlyti tėvams krikščioniško vaikų auklėjimo ir patirties perdavimo metodų bei palydėjimo.
Sinodo susitikimuose dalyvavę vaikai, kalbėdami apie tai, ko norėtų Bažnyčioje, dažniausiai mini įvairias aktyvias veiklas, žaidimus, žygius po Mišių. Vaikams patinka aktyvi veikla, jiems nuobodūs ilgi pamokslai ir pamaldos, jie džiaugiasi, kai yra užkalbinami, kai jiems parodomas dėmesys.
Vaikų „įbendruomeninimo“ klausimą kiekvienoje bendruomenėje reikia spręsti kūrybiškai, pasirinkti tinkamas formas, kad vaikai nebūtų atbaidomi, bet kartu supažindinami su tikėjimu, turėtų specialių veiklų, bet nebūtų „ištraukiami“ iš visos bendruomenės. Pamaldos su vaikais turi būti švenčiamos jiems pritaikyta liturgija, nes tikėjimas ir Bažnyčia vaikams turi būti šventė.
Neretai Bažnyčiai trūksta džiaugsmingo šventimo, „Evangelijos džiaugsmo“, ji per daug susitelkusi į save pačią ir į savo poreikius. Dažnai aptarinėjama mirtis, išėjimas į dangų, o norisi labiau aptarinėti gyvenimą, jo prasmę, ieškoti teigiamų šio gyvenimo aspektų. Džiugesnė laikysena galbūt taptų paskata jaunimui dažniau įsitraukti į parapinių bendruomenių gyvenimą.
C. Paveiki sielovada
Didžioji dalis tikėjimo brolių ir sesių vieningai pritaria, jog tikėjimo augimui ypatingą vaidmenį turi šeima. Itin didelė šventė – dalyvavimas liturgijoje su šeimos nariais. „Einant į Mišias kartais visai nebūna džiaugsmo, slegia rūpesčiai, bet po Mišių viskas pasikeičia. Liūdna, jei ne visi namiškiai eina į Mišias, kad nėra su kuo pasidalinti tuo, ką išgyvenai bažnyčioje. Tačiau net jei šeimos nariai nutolę nuo tikėjimo, dalyvavimas liturgijoje, šventimas sustiprina ir padeda juos mylėt, priimt.“
Pripažįstama, kad esame apleidę visos šeimos įtraukimą į bendruomenę. Bažnyčios kvietimas skaisčiai gyventi iki Santuokos, kaip ir sutuoktinių lytinis gyvenimas, tinkamai neišaiškinamas, todėl dažniausiai jis atrodo visiškai nesuprantamas ir nerealus. Iškilus problemoms dėl intymumo, sutuoktiniai jau nebegali išsiskirti – čia būtų labai svarbi šeimos centrų pagalba. Dalis tikinčiųjų nepritaria Bažnyčios nuostatai dėl kontracepcijos. Reikia pripažinti, kad kalbėdama šablonais Bažnyčia neatliks savo misijos. Derėtų vis daugiau leistis į diskusiją, ieškant sprendimų, pvz., ką daryti netikėtai pastojus arba kaip padėti nevaisingoms poroms.
Sunkiai priimame naujai ateinančius žmones. Norėtųsi, kad į vaikų rengimą sakramentams įsitrauktų visa šeima, nes pirmiausiai tėvai yra atsakingi už savo vaikų ugdymą. Kai kuriose parapijose šeimos dažnai jaučiasi paribyje, nes nesulaukia kunigo palaikymo. Juk turime džiaugtis kiekvienu žmogumi, džiaugtis pačiu jo asmeniu!
D. Atvirumas ir skaidrumas
Sekuliarizacijos procesui nelėtėjant, Bažnyčia turėtų skirti dar daugiau dėmesio žmonių sielovadai. Ji turi rodyti kuo daugiau dėmesio tiems katalikams, kurie dėl įvairių priežasčių negali priimti šv. Komunijos. Galvojant apie tai, jog Dievas priima visus, skaudu, kad mūsų Bažnyčia dažnai atrodo per griežta ir kelianti per daug sąlygų. „Galėtume mažinti griežtumą ir formuoti teigiamą požiūrį į „kitaip“ manančius žmones, parodydami, jog galvojantys kitaip yra laukiami.“ Ypatingą atsiskyrimą nuo Bažnyčios jaučia antrą kartą susituokę ir be Santuokos sakramento gyvenantys asmenys. Jų pasisakymuose keliamas Eucharistijos priėmimo klausimas. Negalėjimas priimti šv. Komunijos nereiškia, kad jie nebėra bendruomenės nariai. Dvasininkai ir visa krikščionių bendruomenė kviečiama jautriai priimti šiuos asmenis atsižvelgdami į Gailestingojo Dievo meilę.
Katalikų Bažnyčioje norėtume matyti daugiau šviesos ir džiaugsmo – mokančių džiaugtis tikinčiųjų ir kunigų, priimančių visus žmones, kurių širdys būtų pagal Gerojo Ganytojo širdį. Juk visiems reikalinga užtarimo malda prašant atsivertimo malonės, pagydymo nuo priklausomybių, baimių, nepasitikėjimo ir viso, kas atskiria nuo Dievo bei artimo. „Svajojame apie Bažnyčią, į kurią daugiau žmonių norėtų ateiti, o ne jos bijotų; svajojame, kad Bažnyčioje jaustųsi Tėvo namų svetingumas, kur kiekvienas būtų pakviestas ir lauktas.“
Skaidrumas Bažnyčioje apima daug sričių, tačiau Sinodinio kelio dalyviai daugiau koncentravosi į skaidrumą aukų naudojimo ir atskaitomybės srityje. Informacija apie pinigų naudojimą Bažnyčioje veda prie geresnio bendradarbiavimo, paskatina parapijos žmones atsakingiau aukoti Bažnyčiai, prisidėti finansiškai prie didesnių projektų. Parapijose finansai turi būti tvarkomi skaidriai, pasitelkiant parapijos Ekonominę tarybą. Atsakingus sprendimus priimantis asmuo turėtų konsultuotis su teisėje numatytais patariamaisiais organais.
E. Bažnyčios autoritetas
Vartotojiška visuomenė priima Bažnyčią kaip vieną iš socialinės rūpybos, ritualines ar religines paslaugas teikiančių institucijų. Dalis katalikų save laiko vartotojais, o ne bažnytinės bendruomenės nariais. Pasitaiko, jog vartojantys tikintieji „prisiriša“ prie populiaraus kunigo ar nuotraukose gražiai atrodančio bažnyčios pastato. Taip prasilenkiama su asmeniniu Kristaus susitikimu, autentiškai išgyvento tikėjimo dėka.
Labai skaudina skandalai Bažnyčioje dėl mažamečių tvirkinimo – tai lemia nepasitikėjimą dvasininkais ir pačia Bažnyčia. Jos autoritetą žaloja kai kurių kunigų veidmainiškas ir amoralus gyvenimas, celibato nesilaikymas, slaptas „nelegalių“ vaikų auginimas. Šių nusikaltimų bei nuodėmių dangstymas Bažnyčiai daro kur kas didesnę žalą nei jų atskleidimas. Pedofilija ir panašūs dalykai turėtų būti neįmanomi bažnytinėje aplinkoje.
Sinodinio kelio dalyviai nėra abejingi Bažnyčiai ir kviečia ją žengti atsinaujinimo keliu. Bažnyčioje svarbu atpažinti pataikavimą ir meilikavimą, tiesos nesakymą ir nešluoti šiukšlių „po kilimu“ slepiant nepatogius klausimus bei vengiant tabu temų. Dėl skandalų Bažnyčioje labai kenčia katechetai bei tikybos mokytojai, kurie turi atsakyti į karštus klausimus, „sugerti“ nepasitenkinimą ir kritiką.
Didžiausias autoritetas yra Viešpats Jėzus Kristus ir viskas turi būti statoma ant Jo, kaip pamato. Jei Bažnyčios vadovai ves tiesos keliu prie Kristaus, sustiprės ir jų autoritetas. Savo autoriteto iškėlimo Bažnyčia neturėtų siekti pataikaudama pasaulio dvasiai ar baimindamasi kritikos. Siekdama trumpalaikio populiarumo Bažnyčia praranda autoritetą. Jai reikia išeiti iš komforto zonos, eiti į žmones, gyventi tiesoje ir atvirai visais klausimais kalbėti su meile.
„Kad ir ką kalbėtų žiniasklaida ir politikai, aš ir daugelis mano aplinkos žmonių žavisi Bažnyčia, kai Ji gina gyvybę nuo prasidėjimo iki natūralios mirties, kai stoja ginti žmogaus prigimtines teises, šeimą, kai nesiruošia perrašyti ir keisti nė vieno brūkšnelio iš Šventojo Rašto, atsisakyti kokio nors nepatogaus įsakymo.“
„Labai trūksta Bažnyčios požiūrio aiškumo: iš vienos pusės nuodėmė įvardijama kaip aiškus blogis, kurį reikia nugalėti; iš kitos pusės – dvasininko nuodėmės yra nutylimos, užglaistomos. Vardan Bažnyčios autoriteto saugojimo paaukojama Tiesa ir Bažnyčios mokymas.“
F. Svetingumas
Pastaruoju metu Bažnyčioje dažnai akcentuojamas svetingumas. Dalyvavimą Eucharistijoje turime skatinti sukuriant šiltą, svetingą, įvairovę gerbiančią aplinką, priimant ir nutolusius nuo Bažnyčios gyvenimo. Dėmesys žmogui yra viena iš pirmųjų ir svarbiausių sąlygų užmezgant bendravimo ir bendradarbiavimo ryšius.
Naujiems ar grįžtantiems į bendruomenę nariams reikalingas vedimas bei palydėjimas, t. y. ne tik draugiškas santykis, bet ir pagalba pažinti Kristų, Bažnyčios mokymą bei liturginį šventimą. Dažnai nauji žmonės sunkiai priimami į jau esančias parapijoje grupes.
Bažnyčios svetingumą pabrėžtų ilgiau atviros bažnyčios, į kurias būtų galima užeiti pasimelsti, būtų rengiamos Švenčiausiojo Sakramento adoracijos, sudaryta galimybė susitikti su kunigu dvasinio pokalbio. Bažnytinis menas taip pat gali būti tinkamai panaudotas evangelizacijai. Vertėtų pagalvoti apie galimybę po Mišių atgaivinti pirmaisiais amžiais gyvavusią bendruomeninę agapę: pokalbiai agapės metu suteiktų jėgų visai savaitei ir sužadintų liturgijos ilgesį.
Išvados
Sinodinis kelias pakvietė parapijas ir bendruomenes vėl iš naujo atrasti Bažnyčios sinodinę prigimtį, suvokti, kad Bažnyčia ne individualus, bet bendruomeninis reiškinys. Tai suteikė galimybę bažnytinėms bendruomenėms ir paskiriems nariams pažvelgti į save Evangelijos šviesoje. Terpė tikėjimo plėtrai yra palanki, tik labai dažnai nerandame laiko ir noro tuos tikėjimo daigus sodinti ir auginti.
„Sinodiniai susitikimai buvo įsiklausymo pratybos. Toks įsiklausymas turėtų tapti nuolatiniu Bažnyčios gyvenimo procesu. Jis turėtų nuolat tęstis.“
„Kiekvienas susitikimas padovanodavo vis kažką naujo ir tai – Šventosios Dvasios vaisiai.“
„Atėjo suvokimas, kad už religinės bendruomenės gyvavimą atsakingas kiekvienas asmeniškai, o ne kažkas iš šalies.“
Būtina įvertinti ir piktosios dvasios veikimą, ir sekuliarizacijos poveikį bei iš to kylančius trukdžius Bažnyčios kelionės bendrakeleiviams. Svarbu turėti galimybę dalintis tikėjimo patirtimis, klausimais ir įžvalgomis su konkrečiais bendruomenės nariais ir vadovais. „Sinodinė kelionė užaugino sparnus.“ Kai kur dalyviai drąsiai kalbėjo priekaištaudami kitiems, įvardindami jų trūkumus, tačiau labai teigiamai kalbėjo apie save, sunkiai suvokdami asmeninio kasdienio atsivertimo būtinybę. Pamatyta, kad bendruomenės yra susiskaldžiusios, nes dalis tikinčiųjų pasižymi perdėtu pasitikėjimu savimi ir įsitikinimu, jog teisingai supranta tikrąją krikščioniškumo prasmę.
Neramina tai, kad, matant įvairius iššūkius, proporcingai pastebimas nenoras įsitraukti ir spręsti sunkumus. Džiugina pamatytas gebėjimas įvardyti bėdas, baiminamasi Bažnyčios misijos susilpnėjimo. Pastebėta, kad pagrindinis mūsų sunkumas – ryšio su Kristumi trūkumas, kuris, kaip manoma, išspręstų visus su bendruomeniškumu susijusius iššūkius. Pastebėta, kad sustabarėjęs požiūris užkerta kelią atjautai, geranoriškumui ir kad šis Sinodinis kelias yra tik labai ilgo kelio link vienas kito artumo pradžia. Būtina išgirsti vieniems kitų pastebėjimus, priimti teisingą kritiką ir eiti drauge, neišleidžiant iš akių Jėzaus Kristaus.
Reziumuodami Sinodinį kelią Lietuvoje, įžvelgiame šias Bažnyčios pastoracinio veikimo užduotis:
– Puoselėti dvasininkų ir visos Dievo tautos tarpusavio ryšius. Atrasti priemones, būdus ugdyti tiek dvasininkus, tiek pasauliečius, kad atsirastų atviras, nuoširdus, pagarba vienas kitam grįstas bendravimas, nejaučiant baimės klausti ar būti įskaudintam. Gydyti žaizdas, atsiradusias dėl grubaus, nejautraus bendravimo. Menkinančiam teisuoliškumui Bažnyčioje neturi būti vietos. Dvasininkų ir pasauliečių bendravimas neturi apsiriboti šMišiomis, homilija, sakramentų teikimu ar kitais patarnavimais Bažnyčioje.
– Būti atvira ir atsakinga bendruomene. Suprasti, kad Bažnyčia ne pastatas ir ne kunigai, o keliaujanti Dievo tauta – bendruomenė. Ugdyti bendruomenėse bendros atsakomybės jausmą: dalintis atsakomybėmis, darbais, atnaujinti parapijų pastoracines tarybas. Stiprinti pasitikėjimą didinant skaidrumą: kaip tvarkomi bendruomenių finansai, kokie ir kaip priimami sprendimai bendruomenėje. Nebijoti (tiek dvasininkams, tiek pasauliečiams) mokytis ir diegti naujus vadybos, žmogiškųjų išteklių, krizių, finansų valdymo metodus. Naujus narius (vaikus ar suaugusiuosius) ne tik atvesti į bendruomenę, bet ir juos palydėti. Rūpintis esamais aktyviais nariais – saugoti nuo perdegimo, dalintis atsakomybėmis, padėti vieni kitiems.
– Augti ir ugdyti Bažnyčioje. Atliepti į tikinčiųjų bei atitolusiųjų poreikį ir troškimą suprasti, kas ir kodėl vyksta liturgijoje, kas rašoma Šventajame Rašte, ko moko Bažnyčia. Ugdymas, augimas, kaip ir keliavimas drauge, – tai nuolatinis procesas; nereikia bijoti priminti paprastų dalykų, būtina parinkti tinkamas katechezės formas, kalbą, metodus pagal žmonių grupes. Ugdyti ne tik per monologą (dėstant tiesas), bet ir per dialogą (įsiklausant, atsakant į klausimus).
– Neatstumti žmonių. Vengti nuo Bažnyčios atbaidančio teisuoliškumo, kaip artimą mylėti ne tik „bendrakeleivį“, bet ir „paliktą pakelėje“. Per pritaikytas pastoracines programas, pasiūlymus padėti bendruomenėms atrasti ryšį su tais, kurie jaučiasi Bažnyčios įskaudinti ar atstumti, ir priimti tuos žmones su tiesa ir meile. „Kalbėti su žmonėmis, ne apie žmones.“
– Nesustoti pusiaukelėje ir tęsti įžvelgimo procesą. Sinodinis kelias nėra eksperimentas, toliau reikia mokytis bendruomeninės įžvalgos metodo ir jį taikyti parapijų, organizacijų, vyskupijų institucijų gyvenime ir veikloje. Palaikyti, sudaryti sąlygas, padėti bendruomenėse tęsti susitikimus.
2022 m. liepos 14 d.
SUMMARY OF THE INSIGHTS OF THE SYNODAL JOURNEY IN LITHUANIA
Introduction
The Synodal Way, initiated by Pope Francis, was an opportunity for meetings and conversations involving both active members of parishes and people on the periphery of parishes, institutes of consecrated life and Catholic organisations. The Synodal Way was somewhat disrupted by the restrictions imposed by the pandemic and the war in Ukraine, but this did not prevent it from moving forward.
The meetings of the Synod Way were mostly held in parish halls, but attempts were also made to organise them in “neutral” spaces such as houses of culture, schools, community centres, etc. There have been attempts to bring together representatives of professional groups such as doctors, journalists, artists, policemen, theologians, etc. The Episcopate of Lithuania also devoted two days to discussions on the Synodal Way, which helped to identify some trends and encourage a renewal of pastoral priorities. The Synodal discussions sought not only to share experiences and insights, but also, and especially, to open hearts to the breath of the Holy Spirit.
1. God’s call to relationship
“The Synod was like a scalpel to the damage of not having a real relationship and not investing in it.” This synodal insight aptly describes an old truth that many of the participants in the Synodal journey in Lithuania realised: faith is what our relationship with God is. When we reflect on the various details of our Church life, we often forget the basic condition – the need to constantly foster our communio, our relationship with the Lord Jesus Christ. It is He – God – who, by the power of the Holy Spirit, creates the community of believers and makes every Synodal journey possible and fruitful.
It is important to rethink pastoral models by asking ourselves the fundamental question: how can we help to build a personal relationship with Christ? There was a concern that often work, study, activities, concern for one’s own future are given priority, but there is a lack of Christocentricity. Faith is more customary, cultural. “Christ is often overshadowed by feelings and emotions, we do not understand the signs and we do not recognise Christ’s guidance. More often than not, we simply turn to God.”
2. The Church as community
Communion (Communio) is expressed through the various prayer groups and gatherings of believers in one Spirit, working towards a common goal. It is important to include our neighbours in the life of the Church, to care for the lonely, the abandoned, the sick and the dependent. The aim is to find new, charismatic, gifted and enterprising people for the various spheres of Church activity.
The lack of community in the Church is disappointing. In the journey of faith, we travel more personally than communally, passing by those ‘lying by the wayside’. There is also a lack of community in the celebration of the sacraments, especially Baptism and Marriage, which have mostly become private sacraments, celebrated outside of Mass and outside the parish. In this way, those who receive these sacraments remain excluded from the community of faith. The question for every member of the community should be, “What have I done differently, what have I done better?
The widespread selfishness in communities undermines communion. God is at the centre of the spiritual life for most people, but on further reflection it is clear that the centre is more often ourselves, our ego, than Christ. It is worrying to realise that we are able to identify problems and difficulties but do not feel the desire to try to change the face of the parish. We avoid facing the problems, and so we pass by, because there is a lot of individualism, egoism and exaggeration of the self in us. We are anxious about the reluctance to commit and take responsibility, but there is a tendency to blame others. After all, it is easier to discuss what others should do than to discuss one’s own contribution to the life of the community. We need to let go of our own egoism so that we can hear others and take responsibility for the parish without leaving everything to the clergy.
Every parishioner could not only offer various activities to make the parish lively, interesting and attractive, but also contribute to the work and maintenance of the Church. “Less criticism and more merciful love!”
The laity have high expectations of the Church. They expect impartiality, encouragement, moral leadership, active presence on the side of the good, action, including on a diplomatic level, psychological support, being a “hospital on the battlefield”. The Church we long for is a Church that is less formal, that is alive, that is open to all, where every human being is important, without prejudice, without status; it is a community that prays and supports its members.
A. Synodal Journey
The Synod has created the conditions for all to express themselves, to be heard. It was realised that respectful expression and respectful listening to other participants in the Synod opened up new possibilities for the growth of the Church. The metaphor of the Court of the Gentiles was recalled, which often describes the Church’s mission and action in the modern world. It was stated that it is necessary to maintain openness in our communication with society, not trying to attract and change the other, but seeking to attract the real Truth – Jesus Christ – into that conversation.
B. A Servant Priesthood
The priesthood is a gift to the Church. The ministry of priests who are committed to their vocation and live their faith is a joy. It is important that the outward appearance be in harmony with the inward and that there be no hypocrisy. The war in Ukraine has revealed the need for the priest to be closer to the faithful, for whom the clergy becomes a unique sign of God’s closeness. It is important for a priest to deepen his personal relationship with Christ. The faithful expect spiritual fatherhood from the priest. It is a pleasure to meet a priest in waiting, especially in the hearing room. In order to revitalise parish communities, the first step towards renewal and conversion must be taken by the priest himself.
There is a gap in the training of priests – the inability to work in a team, both with laity and with priests. It is important to learn how to support initiatives, how to be a positive leader who is able to inspire other members of the team. Priestly formation cannot end at the end of seminary, but must continue.
It is important to address the problem of the loneliness of priests, because it affects the whole community.
There are high expectations of priests. They are expected to listen, to understand, to be non-judgmental, to provide personal spiritual accompaniment. The churches they lead must not have “elite groups who know how things should be”. The faithful do not always recognise in priests the face and heart of the Good Shepherd. What is wanted is a relationship with the priest, whether informally in community activities or in personal conversations.
C. Laity in the Church
Often the baptized do not consider themselves true members of the Church, and without the clergy they feel weak and unable to function. In some places, the discovery was made with astonishment: we are all the Church! Even those who are far from the faith!
There are few active parishioners, so we have to start with ourselves. “Let us have the courage to propose ideas and activities to attract new members. It is important to get out of our bubble and go to the margins.”
There is a gap between priests and laity, a lack of understanding of each other’s particularities of life and daily routines and concerns. There is a need for ongoing formation and education of the laity, not only for individuals but for the whole community. The lack of catechesis for adults can turn the life of faith into a vague esotericism. Often we live according to the minimum of the programme, even though the person longs and yearns for a conscious practice of faith.
It is very important that priests listen to parishioners’ initiatives, that teamwork is encouraged and that different people are brought together for a common goal. It must be acknowledged that some lay people do not want to be actively involved in the parish, but remain “consumers”. Parish surveys would help to better identify the needs and expectations of parishioners.
In some parishes and organisations, priestly monarchy flourishes. No one knows anything and no one talks about what is really important. In others, there is a feeling that the laity are unwilling to help the pastor and that the pastor alone has the greatest responsibility and duty to take care of everything. In still others, there is good cooperation with the pastoral councils and training in teamwork. The hallmarks of collaboration between the ministry and the universal priesthood are responsibility, mutual complementarity, openness and closeness. After all, we are all working for the same Kingdom of God!
D. Parish
The parish is an important school of faith, prayer and love of neighbour. Through the parish, the faithful experience participation in the life of the universal Church. Many parishes have believers but no community. Groups in parishes function individually and in a closed way, which makes unity among themselves difficult and makes it difficult to work for the common good of the parish. There is a serious lack of activities for young people in the parish.
Pastoral and economic councils should function effectively in parishes as a consultative voice, but also as a voice committed to a common mission. Religious teachers and catechists have a special place in the parish and should be living witnesses to the faith, setting an example of Christian living. The mature involvement of men and women in the active life of the parish should be encouraged.
Successful community development requires adequate (heated in winter) facilities that can be used by all communities or groups in the parish. It is important to develop a charitable awareness in parishes and to care for people not only by providing material support, but first and foremost by giving them attention as individuals, by listening and hearing them. This could be helped by the service of driving lonely and isolated people to Mass. This could be announced on social networks.
During the Synod Way, parishioners were able to talk more about their lives, their community and their role in the Church. A sense of unity and willingness to work together emerged in the parishes. For some, it was the first time that they shared about their faith, their relationship with God, and were able to express a grievance they had been holding in their hearts for many years, or, on the contrary, gratitude and joy. It is important that in the future it will be possible to talk about issues of relevance to the Church and the community, involving not only parishioners but also those who are far from the Church in the synod process. Synodality must continue!
It is recommended that spiritual companions be trained through the vocation of religious, deacons and lay people. Some liturgical, catechetical or evangelizing responsibilities will have to be transferred to the laity. In the absence of a sufficient number of spiritual vocations, the laity are worried about the future of the Church.
3. THE MISSION OF THE CHURCH
The mission of the Church is rooted in the person and redemptive action of Jesus Christ, and therefore the clergy and laity do not create or change the mission, but carry it out in response to the changing circumstances of time and life. The Lord, who gave the mission to the Church, also gives the strength to carry out that mission.
We participate in the Church’s mission most appropriately by discerning and responding to our vocation: priesthood, consecrated life, marriage, or living alone, dedicating our lives to the Church and society. Other members of the community contribute to the discernment and encouragement to respond to their vocation. There is a rather abstract way of talking about the mission of the Church, and a surprising amount of self-complacency and personal guilt about not being involved enough in the life of the Church, in charitable, pastoral and community activities. It is desirable that the church leadership inform the faithful more often about its pastoral vision and how it is being implemented. It is not easy to become involved in the active work of the Church, as it requires support and accompaniment.
Selfishness (self-concerns are more important!), personal qualities (closed-mindedness), shyness to contribute to the Church’s work, low self-esteem, the established circle of parish activists, burnout, lack of initiative, are all obstacles to being active in the Church. A great danger to mission is complacency, stagnation, inwardness and blindness to the signs of the times. The mission of prayer remains somewhat neglected.
All parishioners must feel the responsibility and obligation to maintain their parish, their priests, to take care of the proper care and use of the community’s assets, and to be aware of their own responsibility to contribute to the maintenance of the mission of the Church.
A. Proclamation of the Word of God and liturgy
One of the Church’s most important responsibilities is the proclamation of the Word of God. In proclaiming the Word, the Church presents it as truth and not as opinion. The most common mistake of the preacher of the Gospel is to claim a monopoly on truth and to publish prefabricated sound bites. People need to be guided towards the truth with patience and explanation, as the Lord Jesus did with the disciples at Emmaus (cf. Luke 24:13-35).
A priest’s homily must be oriented to the real situation, because many things in the life of the Church are not understood by today’s people. The preachers of the Word speak clearly and simply, in a life-like and uncomplicated way. People want a living word that engages and interests them. Inadequate church sound or unprepared readers prevent God from speaking to people.
God’s people have the right to hear prepared homilies tailored to the audience. Clergy should not speak to the faithful “as inferiors”, moralise or “settle scores”, because threats during the Liturgy of the Word make it difficult for the faithful to celebrate the Liturgy of the Sacrifice with joy. Long sermons and dry postulations are also a hindrance.
When the homily “speaks” to the speaker, it reaches the hearts of the hearers. It is important that we allow the Holy Spirit to work through the homily without any preconceptions.
It has been noted that the sacraments are a very important part of the journey of faith, something that is “hidden” from the world, but given to the faithful. The sacraments are received as an aid to the Christian life, not as a goal, because the goal is a deeper relationship with Christ and His people, the Church.
Sometimes it is satisfied with the minimal fulfilment of the formal criteria required to receive the sacraments, without creating a living relationship with God. There is a need to raise the awareness of Baptismal Parents and Confirmation Guardians.
The Church must strive to ensure that participation in the liturgy bears spiritual fruit. While the recurring liturgical year is educational in nature, care must be taken that the liturgy itself does not become routine. A deeper knowledge of the liturgical action protects against this danger. Routine is combated by remembering that at the centre of the liturgy is Jesus Christ, through whom the divine mysteries are brought to life!
This requires liturgical catechesis, explaining the meaning of the rites, the liturgical signs and symbols. Liturgical celebration is strengthened by prior familiarity with the readings of the Liturgy of the Word. Brief introductions, commentaries, Mass leaflets, displays, etc., also contribute to conscious participation in the liturgy… People who attend less frequently are not familiar with the liturgical postures, and in some cases receive comments from regular churchgoers.
The clergy are asked to discuss with the faithful ways of involving the laity in the celebration of the liturgy: reading of the Scriptures, serving, community singing, organising different services, etc. There is a lack of communal singing in the churches, and it is a pity that the liturgy and the environment in which it is celebrated – the space of the church, the music, the hymns – are tolerated in a hasty, disorderly way… The liturgy should be simple, but not poor and without artificial pomp. Sometimes it seems that the Church is torn between the solemn lunch at the festive table and the “fast food” on offer. Liturgy cannot be celebrated in a dismissive, overly domestic or pretentious way. Some want innovation in the liturgy, others want to preserve traditions and bring back the old rites; some want solemnity and splendour, others simplicity.
The fullness, joy and security of the liturgy are enhanced by the involvement of the whole family. The joy of knowing how to celebrate with the community is a joy, while the desire to be a listener rather than a participant is an obstacle. The community also gathers around the altar, where members support and strengthen one another. The Christian faith is not only lived but also celebrated, because there is always a reason for it – God, Jesus Christ, who is present and active in the Church. The celebration of the Eucharist is the centre and source of our Christian life – the “Engine for Communion”.
B. Evangelization and communication
The Church must recognize that communication is a form of evangelization. It must use the latest means of communication to spread its message.
The Christian community is tirelessly seeking new ways of pastoral care and outreach. Pilgrimages, day trips, camps, family and youth weekends, retreats, meetings, screenings of Christian films and discussions have been identified as particularly influential ways of pastoral care. There was a need for spiritual accompaniment and support for those members who embark on active evangelisation.
C. Ecumenism
Today, there are many threats to Christianity, and these are not usually to individual denominations, but to Christianity as a whole, which is why the quest for Christian unity is of paramount importance. The Christian must first find both unity and the Church within himself. Less “I”, more “we”.
Ecumenism is often given only a formal focus; there is no understanding of how it should be done, so it is limited to ‘respect for one another’.
The war in Ukraine has shown that political confrontations can easily overshadow Christian communion and make communication difficult. The issue of Christian unity must be addressed through prayer and honest analysis of historical and political events. “Christ did not want individualists.”
4. SHORTCOMINGS AND EXPECTATIONS
A. The necessity of conversion
The necessity of personal conversion was rediscovered on several occasions during the synodal journey. In order to journey together, we need to be converted ourselves – to cultivate humility, to be more forgiving, to be less self-conscious, to be more understanding and considerate of one another. To journey together is to walk with Jesus and to learn to live for the sake of our companions. This is a skill that is still lacking in our communities.
To keep our eyes on the basics, we need conversion, i.e. letting go of the old and embracing a new reality. This is not easy. It takes an internal culture to understand a different point of view and to present our arguments without offending the person and in a form that he or she can understand. It is about overcoming the urge to lead and not to demonstrate one’s superiority or righteousness. Conversion is understood as a change of attitude and a willingness to listen rather than judge. Repentance and openness fosters humility and removes the fear of talking about the faults and sins of the Church. Parallel to this, we need to pray for the Church, for evangelisation, and to support the work of the Church with our offerings. Everything is motivated by prayer, without which the best pastoral programmes fail.
B. Young people in the Church
Although there are many young faces among the members of our communities, not all parishes provide the conditions for young people to express themselves properly in the Church. Sometimes engaged couples and parents of catechised children are disturbed by the administrative requirements of preparation for the sacraments – attendance records, etc. They see the Church as a demanding institution rather than as a community for which relationship is important. Young people find it difficult to identify with the Church. Some young people do not identify themselves as practising Catholics but feel part of a community, while others attend Church on festive occasions but do not feel they are fellow travellers in the Church. A lack of understanding of the liturgical rites leads to boredom. It is advisable to seek methods that encourage young people to discover the beauty of the liturgy, the spiritual depth of the sacraments, and invite them to delve deeper into the mysteries of faith.
Older people find it difficult to understand the innovations in the Church because they want stability, while young people are inclined to experiment and to seek new means of evangelisation. The Church is expected to be more active, more inclusive, more meetings on topics of interest to young people, more pilgrimages. Around a lively and healthy small group of young people, others begin to swarm in – their friends and acquaintances, inviting others to join them. The Church should therefore dedicate qualified and educated people to the pastoral care of young people, because it is noticeable that ministers or youth choir members do not receive pastoral accompaniment and eventually leave the Church. Young people dream of a Church that is not judgmental or condemnatory, but addresses issues in ways that do not discourage the Church.
The example of parents and the whole family is extremely important for children and young people. Parents are terrorizing the example of Christian living, but let them avoid forcibly leading children and young people, because it causes the opposite reaction. The parish community could offer parents methods of Christian education and guidance for their children.
The children who participated in the Synod meetings, when talking about what they would like to do in the Church, most often mentioned various activities, games and hikes after Mass. Children like activities, they are bored with long sermons and prayers, they enjoy being spoken to and being shown attention.
The issue of ‘socialising’ children in each community needs to be approached creatively, in appropriate ways, so that children are not discouraged, but at the same time are introduced to the Faith, have special activities, but are not ‘left out’ of the whole community. Services with children must be celebrated with a liturgy adapted to them, because the faith and the Church must be a celebration for children.
Often the Church lacks the joyful celebration, the “joy of the Gospel”, and is too focused on itself and its own needs. Often death is discussed, as well as going to heaven, whereas we would like to discuss life, its meaning, and the positive aspects of this life. A more cheerful attitude might encourage young people to become more involved in the life of parish communities.
C. Influential pastoral care
The majority of the brothers and sisters of the faith unanimously agree that the family has a special role to play in the growth of faith. Participation in the liturgy with family members is a particular celebration. “Going to Mass is sometimes not joyful at all, with worries, but after Mass everything changes. It is sad if not all the people in the household come to Mass, that there is no one to share what you have experienced in church with. But even if family members are distant from the faith, participating in the liturgy, celebrating the Mass, strengthens and helps to love and accept them.”
It is acknowledged that we have neglected the inclusion of the whole family in the community. The Church’s call to live chastely before marriage, like the sexual life of the spouses, is not properly explained, and so it often seems completely incomprehensible and unreal. When problems of intimacy arise, the spouses can no longer divorce, which is where the help of family centres would be very important. Some of the faithful do not share the Church’s position on contraception. It has to be admitted that the Church will not fulfil its mission by speaking in clichés. It should increasingly enter into discussion to find solutions, such as what to do in the event of an unexpected pregnancy or how to help infertile couples.
We have difficulty in welcoming newcomers. I would like to see the whole family involved in the preparation of children for the sacraments, because parents are primarily responsible for the education of their children. In some parishes, families often feel marginalised because they do not have the support of the priest. After all, we must rejoice in each person, in the person himself!
D. Openness and transparency
As the process of secularisation continues, the Church should pay even more attention to the pastoral care of the people. It must show the greatest possible attention to those Catholics who, for various reasons, are unable to receive the Holy Spirit. It should also give the greatest possible attention to the Catholics who receive Holy Communion. When we think of God’s acceptance of all, it is painful that our Church often seems to be too rigid and too conditional. “We could reduce the rigidity and develop a positive attitude towards people who think ‘differently’, showing that those who think differently are welcome.” Those who are remarried and living without the Sacrament of Matrimony feel a particular separation from the Church. Their statements raise the issue of receiving the Eucharist. The impossibility of receiving the Eucharist. They do not mean that they are no longer members of the community. The clergy and the whole Christian community are called to welcome these persons with sensitivity, in the light of God’s merciful love.
We would like to see more light and joy in the Catholic Church – faithful and priests who know how to rejoice, welcoming all people whose hearts are according to the heart of the Good Shepherd. For all need intercessory prayer for the grace of conversion, for healing from addictions, fears, mistrust and all that separates us from God and neighbour. “We dream of a Church where more people want to come and are not afraid; we dream of a Church where the hospitality of the Father’s house is felt, where everyone is invited and welcomed.”
Transparency in the Church covers many areas, but the Synod Way participants focused more on transparency in the use of donations and accountability. Information about the use of money in the Church leads to better cooperation, encourages people in the parish to give more responsibly to the Church and to contribute financially to larger projects. Parish finances must be managed transparently through the Parish Economic Council. The responsible decision-maker should consult the advisory bodies provided for by law.
E. The authority of the Church
The consumer society accepts the Church as one of the institutions providing social welfare, ritual or religious services. Some Catholics see themselves as consumers rather than members of the ecclesial community. It is common for consumer believers to become “attached” to a popular priest or a church building that looks nice in photographs. This is a way of getting away from a personal encounter with Christ through authentically lived faith.
The scandals in the Church about the abuse of minors are very painful, and lead to distrust of the clergy and the Church itself. The hypocritical and immoral life of some priests, the breaking of celibacy, the clandestine raising of ‘illegal’ children, are damaging to its authority. Covering up these crimes and sins is far more damaging to the Church than exposing them. Paedophilia and the like should be impossible in an ecclesial setting.
The participants in the Synodal Way are not indifferent to the Church and call her to follow the path of renewal. It is important to recognise in the Church the need to recognise pandering and philandering, not to tell the truth and not to sweep garbage under the carpet by hiding uncomfortable issues and avoiding taboo subjects. Catechists and teachers of religion, who have to respond to heated questions and “absorb” dissatisfaction and criticism, suffer greatly from scandals in the Church.
The Lord Jesus Christ is the ultimate authority and everything must be built on Him as the foundation. If Church leaders lead the way of truth to Christ, their authority will be strengthened. The Church should not seek to exalt her authority by pandering to the spirit of the world or by fearing criticism. The Church loses its authority in the pursuit of short-term popularity. It needs to get out of its comfort zone, to go to the people, to live in truth and to speak openly in love on all issues.
“Whatever the media and politicians say, I and many people around me admire the Church when she defends life from conception to natural death, when she stands up for the natural rights of the human person, for the family, when she is not going to rewrite or change a single line of Scripture, when she is not going to abandon an inconvenient commandment.
“There is a great lack of clarity in the Church’s approach: on the one hand, sin is identified as a clear evil to be overcome; on the other hand, the sins of the clergy are glossed over and covered up. Truth and Church teaching are sacrificed for the sake of preserving the authority of the Church.”
F. Hospitality
Hospitality has often been emphasized in the Church in recent times. We need to encourage participation in the Eucharist by creating a warm, welcoming environment that respects diversity and welcomes those who are far from the life of the Church. Attention to the person is one of the first and most important conditions for establishing a relationship of communication and cooperation.
New or returning members need to be guided and accompanied, not only in terms of friendship but also in terms of helping them to get to know Christ, the Church’s teaching and liturgical celebration. It is often difficult to welcome new people into existing groups in the parish.
The hospitality of the Church would be enhanced by churches that are open for longer periods of time for prayer, adoration of the Blessed Sacrament, and the opportunity to meet with the priest for spiritual conversation. Church art can also be put to good use for evangelisation. It is worth considering the possibility of reviving the communal agape after Mass, which existed in the first centuries: the conversations during the agape would give strength to the week and awaken a longing for the liturgy.
Conclusions
The Synod Way has invited parishes and communities to rediscover the synodal nature of the Church, to see that the Church is not an individual but a communal phenomenon. It has enabled ecclesial communities and individual members to see themselves in the light of the Gospel. The ground is favourable for the development of faith, but all too often we do not find the time and the will to plant and nurture the seedlings of faith.
“The Synod meetings were listening exercises. Such listening should become a permanent process in the life of the Church. It should be an ongoing process.”
“Each meeting has given us something new, and this is the fruit of the Holy Spirit.”
“There is a realisation that the life of a religious community is the responsibility of each individual and not of someone from outside.”
It is necessary to consider both the work of the evil spirit and the effects of secularisation and the resulting hindrances to the fellow travellers in the journey of the Church. It is important to be able to share faith experiences, questions and insights with specific members and leaders of the community. “The synod journey has grown wings.” In some places, participants spoke boldly of reproaching others, pointing out their shortcomings, but spoke very positively about themselves, hardly aware of the necessity of personal daily conversion. It was evident that communities are divided, with some believers being overconfident and convinced that they have the right understanding of the true meaning of Christianity.
It is worrying that in the face of various challenges, there is a proportionate reluctance to engage and to address difficulties. It is encouraging to see the ability to identify the problems, and there is a fear of a weakening of the Church’s mission. It was noted that our main difficulty is the lack of a relationship with Christ, which is seen as the solution to all the challenges of community. It was noted that a stagnant attitude prevents compassion, goodwill, and that this Synodal Way is only the beginning of a very long journey towards closeness to one another. It is necessary to listen to each other’s observations, to accept fair criticism and to walk together without losing sight of Jesus Christ.
In summing up the Synod Way in Lithuania, we see the following tasks for the pastoral action of the Church:
– To foster the relationship between the clergy and the whole people of God. To discover the means and ways to educate both clergy and laity so that open, sincere and respectful communication can take place, without fear of questioning or being offended. To heal the wounds caused by rude, insensitive communication. There must be no place in the Church for injurious righteousness. Communication between clergy and laity must not be limited to Mass, homily, the administration of the sacraments, or other ministries in the Church.
– Be an open and responsible community. To understand that the Church is not a building or priests, but a travelling people of God – a community. To foster a sense of shared responsibility in the communities: sharing responsibilities, sharing work, renewing parish pastoral councils. To build trust by increasing transparency: how community finances are managed, what and how decisions are taken in the community. Not to be afraid to learn and implement new methods of management, human resources, crisis and financial management (for clergy and laity alike). To not only bring new members (children or adults) into the community, but also to welcome them. To take care of existing active members – to prevent burnout, to share responsibilities, to help each other.
– To grow and develop in the Church. To respond to the need and desire of the faithful and those who are alienated to understand what is happening in the liturgy and why, what is written in the Scriptures, what the Church teaches. Education, growth, like journeying together, is a continuous process; one must not be afraid to remind people of simple things, but to choose the right forms, language and methods of catechesis for each group of people. To educate not only through monologue (teaching truths) but also through dialogue (listening, answering questions).
– Not to exclude people. Avoid a righteousness that discourages the Church, to love the neighbour not only as a “fellow traveller” but also as a “left by the wayside”. To help communities, through adapted pastoral programmes and proposals, to find a relationship with those who feel hurt or rejected by the Church, and to welcome these people with truth and love. “Talk to people, not about people.”
– Do not stop halfway and continue the discernment process. The synodal journey is not an experiment, we need to continue to learn the method of communal discernment and to apply it in the life and work of parishes, organisations and diocesan institutions. To support, facilitate and help communities to continue to meet.
14 July 2022
RESUMEN DE LAS CONCLUSIONES DEL VIAJE SINODAL A LITUANIA
Introducción
El Camino Sinodal, iniciado por el Papa Francisco, fue una oportunidad de encuentros y conversaciones que involucraron tanto a miembros activos de las parroquias como a personas de la periferia de las mismas, institutos de vida consagrada y organizaciones católicas. El Camino Sinodal se vio algo perturbado por las restricciones impuestas por la pandemia y la guerra en Ucrania, pero ello no impidió que siguiera adelante.
Las reuniones del Camino del Sínodo se celebraron en su mayoría en salones parroquiales, pero también se intentó organizarlas en espacios “neutrales” como casas de cultura, escuelas, centros comunitarios, etc. Se ha intentado reunir a representantes de grupos profesionales como médicos, periodistas, artistas, policías, teólogos, etc. El Episcopado de Lituania también dedicó dos días a los debates sobre el Camino Sinodal, que ayudaron a identificar algunas tendencias y a fomentar la renovación de las prioridades pastorales. Los debates sinodales buscaban no sólo compartir experiencias y conocimientos, sino también, y sobre todo, abrir los corazones al soplo del Espíritu Santo.
1. La llamada de Dios a la relación
“El Sínodo fue como un bisturí al daño de no tener una relación real y no invertir en ella”. Esta visión sinodal describe acertadamente una vieja verdad de la que se dieron cuenta muchos de los participantes en el viaje sinodal a Lituania: la fe es nuestra relación con Dios. Cuando reflexionamos sobre los diversos detalles de nuestra vida eclesial, a menudo olvidamos la condición básica: la necesidad de fomentar constantemente nuestra communio, nuestra relación con el Señor Jesucristo. Es Él -Dios- quien, por la fuerza del Espíritu Santo, crea la comunidad de creyentes y hace posible y fructífero todo camino sinodal.
Es importante repensar los modelos pastorales haciéndonos la pregunta fundamental: ¿cómo podemos ayudar a construir una relación personal con Cristo? Se ha expresado la preocupación de que a menudo se da prioridad al trabajo, al estudio, a las actividades, a la preocupación por el propio futuro, pero falta cristocentrismo. La fe es más habitual, cultural. “A menudo los sentimientos y las emociones eclipsan a Cristo, no entendemos las señales y no reconocemos la guía de Cristo. La mayoría de las veces, simplemente nos dirigimos a Dios”.
2. La Iglesia como comunidad
La comunión (Communio) se expresa a través de los diversos grupos de oración y de las reuniones de los creyentes en un mismo Espíritu, trabajando por un objetivo común. Es importante incluir al prójimo en la vida de la Iglesia, cuidar de los solitarios, los abandonados, los enfermos y los dependientes. El objetivo es encontrar personas nuevas, carismáticas, dotadas y emprendedoras para los distintos ámbitos de la actividad eclesiástica.
La falta de comunidad en la Iglesia es decepcionante. En el camino de la fe, viajamos más personal que comunitariamente, pasando al lado de los que “están en el camino”. También hay una falta de comunidad en la celebración de los sacramentos, especialmente el bautismo y el matrimonio, que se han convertido en su mayoría en sacramentos privados, celebrados fuera de la misa y fuera de la parroquia. De este modo, quienes reciben estos sacramentos quedan excluidos de la comunidad de fe. La pregunta para cada miembro de la comunidad debería ser: “¿Qué he hecho diferente, qué he hecho mejor?
El egoísmo generalizado en las comunidades socava la comunión. Para la mayoría de las personas, Dios está en el centro de la vida espiritual, pero al reflexionar un poco más, queda claro que el centro somos más a menudo nosotros mismos, nuestro ego, que Cristo. Es preocupante darse cuenta de que somos capaces de identificar los problemas y las dificultades pero no sentimos el deseo de intentar cambiar la cara de la parroquia. Evitamos enfrentarnos a los problemas, y así pasamos de largo, porque hay mucho individualismo, egoísmo y exageración del yo en nosotros. Nos preocupa la reticencia a comprometerse y asumir responsabilidades, pero se tiende a culpar a los demás. Al fin y al cabo, es más fácil discutir lo que deben hacer los demás que la propia contribución a la vida de la comunidad. Tenemos que dejar de lado nuestro propio egoísmo para poder escuchar a los demás y asumir la responsabilidad de la parroquia sin dejar todo en manos del clero.
Cada feligrés no sólo podía ofrecer diversas actividades para hacer la parroquia viva, interesante y atractiva, sino también contribuir al trabajo y al mantenimiento de la Iglesia. “¡Menos críticas y más amor misericordioso!”
Los laicos tienen grandes expectativas en la Iglesia. Esperan imparcialidad, ánimo, liderazgo moral, presencia activa del lado del bien, acción, incluso a nivel diplomático, apoyo psicológico, ser un “hospital en el campo de batalla”. La Iglesia que anhelamos es una Iglesia menos formal, viva, abierta a todos, donde cada ser humano es importante, sin prejuicios, sin estatus; es una comunidad que reza y apoya a sus miembros.
A. Viaje sinodal
El Sínodo ha creado las condiciones para que todos se expresen y sean escuchados. Se ha comprobado que la expresión y la escucha respetuosa de los demás participantes en el Sínodo abren nuevas posibilidades para el crecimiento de la Iglesia. Se recordó la metáfora del Atrio de los Gentiles, que a menudo describe la misión y la acción de la Iglesia en el mundo moderno. Se afirmó que es necesario mantener la apertura en nuestra comunicación con la sociedad, no tratando de atraer y cambiar al otro, sino buscando atraer la Verdad real -Jesucristo- a esa conversación.
B. Un Sacerdocio Servicial
El sacerdocio es un don para la Iglesia. El ministerio de los sacerdotes comprometidos con su vocación y que viven su fe es una alegría. Es importante que la apariencia externa esté en armonía con la interna y que no haya hipocresía. La guerra en Ucrania ha revelado la necesidad de que el sacerdote esté más cerca de los fieles, para quienes el clero se convierte en un signo único de la cercanía de Dios. Es importante que un sacerdote profundice en su relación personal con Cristo. Los fieles esperan la paternidad espiritual del sacerdote. Es un placer encontrarse con un sacerdote en espera, especialmente en la sala de audiencias. Para revitalizar las comunidades parroquiales, el primer paso hacia la renovación y la conversión debe darlo el propio sacerdote.
Hay un vacío en la formación de los sacerdotes: la incapacidad de trabajar en equipo, tanto con los laicos como con los sacerdotes. Es importante aprender a apoyar iniciativas, a ser un líder positivo capaz de inspirar a otros miembros del equipo. La formación sacerdotal no puede terminar al final del seminario, sino que debe continuar.
Es importante abordar el problema de la soledad de los sacerdotes, porque afecta a toda la comunidad.
Se espera mucho de los sacerdotes. Se espera que escuchen, que comprendan, que no juzguen, que proporcionen un acompañamiento espiritual personal. Las iglesias que dirigen no deben tener “grupos de élite que saben cómo deben ser las cosas”. Los fieles no siempre reconocen en los sacerdotes el rostro y el corazón del Buen Pastor. Lo que se busca es una relación con el sacerdote, ya sea de manera informal en actividades comunitarias o en conversaciones personales.
C. Los laicos en la Iglesia
A menudo los bautizados no se consideran verdaderos miembros de la Iglesia, y sin el clero se sienten débiles e incapaces de funcionar. En algunos lugares, el descubrimiento se hizo con asombro: ¡todos somos la Iglesia! ¡Incluso los que están lejos de la fe!
Hay pocos feligreses activos, así que tenemos que empezar por nosotros mismos. “Tengamos el valor de proponer ideas y actividades para atraer a nuevos miembros. Es importante salir de nuestra burbuja e ir a los márgenes”.
Hay una brecha entre los sacerdotes y los laicos, una falta de comprensión de las particularidades de la vida de cada uno y de las rutinas y preocupaciones diarias. Es necesaria la formación y educación permanente de los laicos, no sólo de los individuos sino de toda la comunidad. La falta de catequesis para adultos puede convertir la vida de fe en un vago esoterismo. A menudo vivimos según el mínimo del programa, aunque la persona anhele y anhele una práctica consciente de la fe.
Es muy importante que los sacerdotes escuchen las iniciativas de los feligreses, que se fomente el trabajo en equipo y que se reúnan diferentes personas para un objetivo común. Hay que reconocer que algunos laicos no quieren participar activamente en la parroquia, sino que siguen siendo “consumidores”. Las encuestas parroquiales ayudarían a identificar mejor las necesidades y expectativas de los feligreses.
En algunas parroquias y organizaciones florece la monarquía sacerdotal. Nadie sabe nada y nadie habla de lo que es realmente importante. En otros, existe la sensación de que los laicos no están dispuestos a ayudar al párroco y que éste es el único que tiene la mayor responsabilidad y obligación de ocuparse de todo. En otros, hay una buena cooperación con los consejos pastorales y formación en el trabajo en equipo. Las características de la colaboración entre el ministerio y el sacerdocio universal son la responsabilidad, la complementariedad mutua, la apertura y la cercanía. Al fin y al cabo, ¡todos trabajamos por el mismo Reino de Dios!
D. Parroquia
La parroquia es una importante escuela de fe, oración y amor al prójimo. A través de la parroquia, los fieles experimentan la participación en la vida de la Iglesia universal. En muchas parroquias hay creyentes pero no hay comunidad. Los grupos de las parroquias funcionan de forma individual y cerrada, lo que dificulta la unidad entre ellos y el trabajo por el bien común de la parroquia. Hay una gran falta de actividades para los jóvenes en la parroquia.
Los consejos pastorales y económicos deben funcionar eficazmente en las parroquias como una voz consultiva, pero también como una voz comprometida con una misión común. Los profesores de religión y los catequistas ocupan un lugar especial en la parroquia y deben ser testigos vivos de la fe, dando ejemplo de vida cristiana. Debe fomentarse la participación madura de hombres y mujeres en la vida activa de la parroquia.
El éxito del desarrollo comunitario requiere instalaciones adecuadas (con calefacción en invierno) que puedan ser utilizadas por todas las comunidades o grupos de la parroquia. Es importante desarrollar una conciencia caritativa en las parroquias y atender a las personas no sólo proporcionándoles ayuda material, sino ante todo prestándoles atención como personas, escuchándolas y oyéndolas. A ello podría contribuir el servicio de llevar a misa a personas solas y aisladas. Esto podría anunciarse en las redes sociales.
Durante el Camino del Sínodo, los feligreses pudieron hablar más sobre lo que hacen para vivir, lo que hace la comunidad para vivir, cuál es su papel en la Iglesia. En las parroquias surgió un sentimiento de unidad y voluntad de trabajar juntos. Para algunos, fue la primera vez que compartieron sobre su fe, su relación con Dios, y pudieron expresar una queja que habían guardado en su corazón durante muchos años, o, por el contrario, gratitud y alegría. Es importante que en el futuro se pueda hablar de temas relevantes para la Iglesia y la comunidad, implicando en el proceso sinodal no sólo a los feligreses, sino también a los alejados de la Iglesia. ¡La sinodalidad debe continuar!
Se recomienda que los acompañantes espirituales se formen a través de la vocación de religiosos, diáconos y laicos. Algunas responsabilidades litúrgicas, catequéticas o evangelizadoras tendrán que ser transferidas a los laicos. A falta de un número suficiente de vocaciones espirituales, los laicos están preocupados por el futuro de la Iglesia.
3. LA MISIÓN DE LA IGLESIA
La misión de la Iglesia está arraigada en la persona y la acción redentora de Jesucristo, por lo que el clero y los laicos no crean ni cambian la misión, sino que la llevan a cabo en respuesta a las condiciones cambiantes del tiempo y la vida. El Señor, que dio la misión a la Iglesia, da también la fuerza para llevarla a cabo.
Participamos en la misión de la Iglesia de la forma más adecuada discerniendo y respondiendo a nuestra vocación: el sacerdocio, la vida consagrada, el matrimonio o la vida en solitario, dedicando nuestra vida a la Iglesia y a la sociedad. Otros miembros de la comunidad contribuyen al discernimiento y al estímulo para responder a su vocación. Hay una manera bastante abstracta de hablar de la misión de la Iglesia, y una cantidad sorprendente de autocomplacencia y de culpa personal por no estar lo suficientemente involucrados en la vida de la Iglesia, en actividades caritativas, pastorales y comunitarias. Es deseable que los dirigentes de la Iglesia informen más a menudo a los fieles sobre su visión pastoral y cómo se está aplicando. No es fácil implicarse en el trabajo activo de la Iglesia, ya que requiere apoyo y acompañamiento.
El egoísmo (¡la preocupación por uno mismo es más importante!), las cualidades personales (la cerrazón), la timidez para contribuir al trabajo de la Iglesia, la baja autoestima, el círculo establecido de activistas parroquiales, el agotamiento, la falta de iniciativa, son obstáculos para ser activo en la Iglesia. Un gran peligro para la misión es la autocomplacencia, el estancamiento, la inercia y la ceguera ante los signos de los tiempos. La misión de la oración sigue estando algo descuidada.
Todos los feligreses deben sentir la responsabilidad y la obligación de mantener su parroquia, sus sacerdotes, de cuidar y utilizar adecuadamente los bienes de la comunidad, y de ser conscientes de su propia responsabilidad de contribuir al mantenimiento de la misión de la Iglesia.
A. La proclamación de la Palabra de Dios y la liturgia
Una de las responsabilidades más importantes de la Iglesia es la proclamación de la Palabra de Dios. Al proclamar la Palabra, la Iglesia la presenta como verdad y no como opinión. El error más común del predicador del Evangelio es pretender tener el monopolio de la verdad y publicar frases prefabricadas. Hay que guiar a la gente hacia la verdad con paciencia y explicaciones, como hizo el Señor Jesús con los discípulos de Emaús (cf. Lucas 24:13-35).
La homilía de un sacerdote debe estar orientada a la situación real, porque muchas cosas de la vida de la Iglesia no son entendidas por la gente de hoy. Los predicadores de la Palabra hablan con claridad y sencillez, de una manera viva y sin complicaciones. La gente quiere una palabra viva que le atraiga e interese. El sonido inadecuado de la iglesia o los lectores no preparados impiden que Dios hable a la gente.
El pueblo de Dios tiene derecho a escuchar homilías preparadas y adaptadas a la audiencia. El clero no debe hablar a los fieles “como inferiores”, moralizar o “ajustar cuentas”, porque las amenazas durante la Liturgia de la Palabra dificultan que los fieles celebren la Liturgia del Sacrificio con alegría. Los sermones largos y las postulaciones secas también son un obstáculo.
Cuando la homilía “habla” al orador, llega al corazón de los oyentes. Es importante que dejemos que el Espíritu Santo actúe a través de la homilía sin prejuicios.
Se ha señalado que los sacramentos son una parte muy importante del camino de la fe, algo que está “oculto” al mundo, pero que se da a los fieles. Los sacramentos se reciben como una ayuda a la vida cristiana, no como una meta, porque la meta es una relación más profunda con Cristo y su pueblo, la Iglesia.
A veces se satisface con el cumplimiento mínimo de los criterios formales exigidos para recibir los sacramentos, sin crear una relación viva con Dios. Es necesario sensibilizar a los Padres de Bautismo y a los Guardianes de la Confirmación.
La Iglesia debe esforzarse para que la participación en la liturgia dé frutos espirituales. Si bien el año litúrgico recurrente tiene un carácter educativo, hay que procurar que la propia liturgia no se convierta en rutina. Un conocimiento más profundo de la acción litúrgica protege contra este peligro. La rutina se combate recordando que en el centro de la liturgia está Jesucristo, ¡a través del cual se dan vida a los misterios divinos!
Esto requiere una catequesis litúrgica que explique el significado de los ritos, los signos y los símbolos litúrgicos. La celebración litúrgica se ve reforzada por la familiaridad previa con las lecturas de la Liturgia de la Palabra. Las breves introducciones, los comentarios, los folletos de la misa, los expositores, etc., también contribuyen a la participación consciente en la liturgia… Las personas que asisten con menos frecuencia no están familiarizadas con las posturas litúrgicas y, en algunos casos, reciben comentarios de los asistentes habituales a la iglesia.
Se pide al clero que discuta con los fieles las formas de implicar a los laicos en la celebración de la liturgia: lectura de las Escrituras, servicio, cantos comunitarios, organización de diferentes servicios, etc. Falta el canto comunitario en las iglesias, y es una pena que la liturgia y el ambiente en el que se celebra -el espacio de la iglesia, la música, los himnos- se toleren de forma precipitada y desordenada… La liturgia debe ser sencilla, pero no pobre y sin pompa artificial. A veces parece que la Iglesia se debate entre el almuerzo solemne en la mesa festiva y la “comida rápida” que se ofrece. La liturgia no puede celebrarse de forma despectiva, excesivamente doméstica o pretenciosa. Unos quieren innovación en la liturgia, otros quieren conservar las tradiciones y recuperar los antiguos ritos; unos quieren solemnidad y esplendor, otros sencillez.
La plenitud, la alegría y la seguridad de la liturgia se potencian con la participación de toda la familia. La alegría de saber celebrar con la comunidad es una alegría, mientras que el deseo de ser un oyente en lugar de un participante es un obstáculo. La comunidad también se reúne en torno al altar, donde los miembros se apoyan y fortalecen mutuamente. La fe cristiana no sólo se vive, sino que se celebra, porque siempre hay una razón para ello: Dios, Jesucristo, que está presente y actúa en la Iglesia. La celebración de la Eucaristía es el centro y la fuente de nuestra vida cristiana, el “motor de la comunión”.
B. Evangelización y comunicación
La Iglesia debe reconocer que la comunicación es una forma de evangelización. Debe utilizar los medios de comunicación más modernos para difundir su mensaje.
La comunidad cristiana busca incansablemente nuevas formas de atención pastoral y de divulgación. Las peregrinaciones, las excursiones, los campamentos, los fines de semana familiares y juveniles, los retiros, las reuniones, las proyecciones de películas cristianas y los debates han sido identificados como formas de atención pastoral especialmente influyentes. Es necesario acompañar y apoyar espiritualmente a los miembros que se embarcan en la evangelización activa.
C. Ecumenismo
Hoy en día, hay muchas amenazas para el cristianismo, y éstas no suelen ser para las denominaciones individuales, sino para el cristianismo en su conjunto, por lo que la búsqueda de la unidad de los cristianos es de suma importancia. El cristiano debe encontrar primero la unidad y la Iglesia dentro de sí mismo. Menos “yo”, más “nosotros”.
A menudo, el ecumenismo sólo recibe un enfoque formal; no se entiende cómo debe hacerse, por lo que se limita al “respeto mutuo”.
La guerra de Ucrania ha demostrado que los enfrentamientos políticos pueden ensombrecer fácilmente la comunión cristiana y dificultar la comunicación. La cuestión de la unidad de los cristianos debe abordarse mediante la oración y el análisis honesto de los acontecimientos históricos y políticos. “Cristo no quería individualistas”.
4. DEFICIENCIAS Y EXPECTATIVAS
A. La necesidad de la conversión
La necesidad de la conversión personal fue redescubierta en varias ocasiones durante el viaje sinodal. Para caminar juntos, necesitamos convertirnos nosotros mismos: cultivar la humildad, ser más indulgentes, estar menos acomplejados, ser más comprensivos y considerados con los demás. Viajar juntos es caminar con Jesús y aprender a vivir por el bien de nuestros compañeros. Esta es una habilidad que todavía falta en nuestras comunidades.
Para no perder de vista lo básico, necesitamos la conversión, es decir, desprendernos de lo viejo y abrazar una nueva realidad. Esto no es fácil. Hace falta una cultura interna para entender un punto de vista diferente y presentar nuestros argumentos sin ofender a la persona y de una forma que pueda entender. Se trata de superar el afán de protagonismo y no de demostrar la propia superioridad o rectitud. La conversión se entiende como un cambio de actitud y una voluntad de escuchar en lugar de juzgar. El arrepentimiento y la apertura fomentan la humildad y eliminan el miedo a hablar de las faltas y pecados de la Iglesia. Paralelamente, tenemos que rezar por la Iglesia, por la evangelización, y apoyar el trabajo de la Iglesia con nuestras ofrendas. Todo está motivado por la oración, sin la cual fracasan los mejores programas pastorales.
B. Los jóvenes en la Iglesia
Aunque hay muchos rostros jóvenes entre los miembros de nuestras comunidades, no todas las parroquias ofrecen las condiciones para que los jóvenes se expresen adecuadamente en la Iglesia. A veces, los novios y los padres de los niños catequizados se sienten molestos por los requisitos administrativos de la preparación para los sacramentos: registros de asistencia, etc. Ven a la Iglesia como una institución exigente, más que como una comunidad para la que la relación es importante. A los jóvenes les cuesta identificarse con la Iglesia. Algunos jóvenes no se identifican como católicos practicantes pero se sienten parte de una comunidad, mientras que otros asisten a la Iglesia en ocasiones festivas pero no se sienten compañeros de viaje en la Iglesia. La falta de comprensión de los ritos litúrgicos conduce al aburrimiento. Es aconsejable buscar métodos que animen a los jóvenes a descubrir la belleza de la liturgia, la profundidad espiritual de los sacramentos, y les inviten a profundizar en los misterios de la fe.
A los mayores les cuesta entender las innovaciones en la Iglesia porque quieren estabilidad, mientras que los jóvenes se inclinan por experimentar y buscar nuevos medios de evangelización. Se espera que la Iglesia sea más activa, más inclusiva, más encuentros sobre temas de interés para los jóvenes, más peregrinaciones. Alrededor de un pequeño grupo animado y saludable de jóvenes, empiezan a pulular otros, sus amigos y conocidos, que invitan a otros a unirse a ellos. Por ello, la Iglesia debería dedicar personas cualificadas y formadas a la atención pastoral de los jóvenes, porque se nota que los ministros o los miembros de los coros de jóvenes no reciben acompañamiento pastoral y acaban abandonando la Iglesia. Los jóvenes sueñan con una Iglesia que no juzgue ni condene, sino que aborde los problemas de forma que no la desanime.
El ejemplo de los padres y de toda la familia es sumamente importante para los niños y los jóvenes. Los padres aterrorizan con el ejemplo de la vida cristiana, pero que eviten dirigir por la fuerza a los niños y a los jóvenes, porque provoca la reacción contraria. La comunidad parroquial podría ofrecer a los padres métodos de educación y orientación cristiana para sus hijos.
Los niños que participaron en las reuniones del Sínodo, al hablar de lo que les gustaría hacer en la Iglesia, mencionaron con mayor frecuencia diversas actividades, juegos y excursiones después de la misa. A los niños les gustan las actividades, les aburren los largos sermones y oraciones, les gusta que les hablen y les presten atención.
La cuestión de la “socialización” de los niños en cada comunidad debe abordarse de forma creativa, de manera adecuada, para que no se desanime a los niños, pero al mismo tiempo se les introduzca en la Fe, tengan actividades especiales, pero no se les “deje fuera” de toda la comunidad. Los servicios con niños deben celebrarse con una liturgia adaptada a ellos, porque la fe y la Iglesia deben ser una celebración para los niños.
A menudo la Iglesia carece de la celebración alegre, de la “alegría del Evangelio”, y está demasiado centrada en sí misma y en sus propias necesidades. A menudo se habla de la muerte y de ir al cielo, mientras que a nosotros nos gustaría hablar de la vida, de su significado y de los aspectos positivos de esta vida. Una actitud más alegre podría animar a los jóvenes a implicarse más en la vida de las comunidades parroquiales.
C. Pastoral de influencia
La mayoría de los hermanos y hermanas de la fe están unánimemente de acuerdo en que la familia tiene un papel especial en el crecimiento de la fe. La participación en la liturgia con los miembros de la familia es una celebración particular. “Ir a misa a veces no es nada alegre, con preocupaciones, pero después de la misa todo cambia. Es triste que no todas las personas de la casa vengan a misa, que no haya nadie con quien compartir lo que has vivido en la iglesia. Pero incluso si los miembros de la familia están alejados de la fe, participar en la liturgia, celebrar la misa, fortalece y ayuda a amarlos y aceptarlos.”
Se reconoce que hemos descuidado la inclusión de toda la familia en la comunidad. La llamada de la Iglesia a vivir castamente antes del matrimonio, al igual que la vida sexual de los esposos, no se explica adecuadamente, por lo que a menudo parece completamente incomprensible e irreal. Cuando surgen problemas de intimidad, los cónyuges ya no pueden divorciarse, por lo que la ayuda de los centros familiares sería muy importante. Algunos fieles no comparten la posición de la Iglesia sobre la anticoncepción. Hay que admitir que la Iglesia no cumplirá su misión hablando con tópicos. Debe entrar cada vez más en el debate para encontrar soluciones, como qué hacer en caso de embarazo inesperado o cómo ayudar a las parejas infértiles.
Tenemos dificultades para acoger a los recién llegados. Me gustaría que toda la familia participara en la preparación de los niños para los sacramentos, porque los padres son los principales responsables de la educación de sus hijos. En algunas parroquias, las familias se sienten a menudo marginadas porque no cuentan con el apoyo del sacerdote. Al fin y al cabo, debemos alegrarnos de cada persona, de la persona misma.
D. Apertura y transparencia
A medida que el proceso de secularización continúa, la Iglesia debe prestar aún más atención a la atención pastoral del pueblo. Debe mostrar la mayor atención posible a los católicos que, por diversas razones, no pueden recibir el Espíritu Santo. También debe prestar la mayor atención posible a los católicos que reciben la Sagrada Comunión. Cuando pensamos en la aceptación de todos por parte de Dios, es doloroso que nuestra Iglesia parezca a menudo demasiado rígida y condicionada. “Podríamos reducir la rigidez y desarrollar una actitud positiva hacia las personas que piensan “diferente”, mostrando que los que piensan diferente son bienvenidos”. Los que se han vuelto a casar y viven sin el sacramento del matrimonio sienten una particular separación de la Iglesia. Sus declaraciones plantean la cuestión de la recepción de la Eucaristía. La imposibilidad de recibir la Eucaristía. No significan que dejen de ser miembros de la comunidad. El clero y toda la comunidad cristiana están llamados a acoger a estas personas con sensibilidad, a la luz del amor misericordioso de Dios.
Nos gustaría ver más luz y alegría en la Iglesia católica: fieles y sacerdotes que sepan alegrarse, acogiendo a todas las personas cuyo corazón sea conforme al corazón del Buen Pastor. Porque todos necesitamos la oración de intercesión para la gracia de la conversión, para la curación de las adicciones, los miedos, la desconfianza y todo lo que nos separa de Dios y del prójimo. “Soñamos con una Iglesia en la que más gente quiera venir y no tenga miedo; soñamos con una Iglesia en la que se sienta la hospitalidad de la casa del Padre, en la que todos sean invitados y acogidos.”
La transparencia en la Iglesia abarca muchos ámbitos, pero los participantes en el Camino del Sínodo se centraron más en la transparencia en el uso de las donaciones y la rendición de cuentas. La información sobre el uso del dinero en la Iglesia conduce a una mejor cooperación, anima a la gente de la parroquia a dar de forma más responsable a la Iglesia y a contribuir financieramente a proyectos más grandes. Las finanzas de la parroquia deben gestionarse de forma transparente a través del Consejo Económico Parroquial. El responsable de la toma de decisiones debe consultar a los órganos consultivos previstos por la ley.
E. La autoridad de la Iglesia
La sociedad de consumo acepta a la Iglesia como una de las instituciones que prestan servicios sociales, rituales o religiosos. Algunos católicos se ven a sí mismos como consumidores y no como miembros de la comunidad eclesial. Es común que los creyentes consumidores se “apeguen” a un sacerdote popular o a un edificio de la iglesia que se ve bien en las fotografías. Es una forma de alejarse del encuentro personal con Cristo a través de una fe auténticamente vivida.
Los escándalos en la Iglesia sobre los abusos a menores son muy dolorosos y provocan desconfianza en el clero y en la propia Iglesia. La vida hipócrita e inmoral de algunos sacerdotes, la ruptura del celibato, la crianza clandestina de niños “ilegales”, perjudican su autoridad. Encubrir estos crímenes y pecados es mucho más perjudicial para la Iglesia que exponerlos. La pederastia y similares deberían ser imposibles en un entorno eclesial.
Los participantes en el Camino Sinodal no son indiferentes a la Iglesia y la llaman a seguir el camino de la renovación. Es importante reconocer en la Iglesia la necesidad de reconocer la complicidad y la filfa, de no decir la verdad y de no esconder la basura debajo de la alfombra ocultando cuestiones incómodas y evitando temas tabú. Los catequistas y profesores de religión, que tienen que responder a preguntas acaloradas y “absorber” el descontento y las críticas, sufren mucho por los escándalos en la Iglesia.
El Señor Jesucristo es la máxima autoridad y todo debe ser construido sobre Él como fundamento. Si los líderes de la Iglesia guían el camino de la verdad hacia Cristo, su autoridad se verá reforzada. La Iglesia no debe tratar de exaltar su autoridad complaciendo el espíritu del mundo o temiendo las críticas. La Iglesia pierde su autoridad en la búsqueda de la popularidad a corto plazo. Tiene que salir de su zona de confort, ir al pueblo, vivir en la verdad y hablar abiertamente en el amor sobre todos los temas.
“Digan lo que digan los medios de comunicación y los políticos, yo y mucha gente de mi entorno admiramos a la Iglesia cuando defiende la vida desde la concepción hasta la muerte natural, cuando defiende los derechos naturales del hombre, de la familia, cuando no va a reescribir o cambiar una sola línea de la Escritura, ni a rechazar ningún mandamiento inconveniente.”
“Hay una gran falta de claridad en el planteamiento de la Iglesia: por un lado, se identifica el pecado como un mal claro que hay que superar; por otro lado, se glosan y encubren los pecados del clero. La verdad y la enseñanza de la Iglesia se sacrifican en aras de preservar la autoridad de la Iglesia”.
F. Hospitalidad
En los últimos tiempos se ha hecho hincapié en la hospitalidad en la Iglesia. Tenemos que fomentar la participación en la Eucaristía creando un ambiente cálido y acogedor que respete la diversidad y acoja a los que están alejados de la vida de la Iglesia. La atención a la persona es una de las primeras y más importantes condiciones para establecer una relación de comunicación y cooperación.
Los miembros nuevos o que regresan necesitan ser guiados y acompañados, no sólo en términos de amistad, sino también para ayudarles a conocer a Cristo, la enseñanza de la Iglesia y la celebración litúrgica. A menudo es difícil acoger a nuevas personas en los grupos existentes en la parroquia.
La hospitalidad de la Iglesia se vería reforzada si las iglesias estuvieran abiertas durante más tiempo para la oración, la adoración del Santísimo Sacramento y la oportunidad de reunirse con el sacerdote para una conversación espiritual. El arte eclesiástico también puede aprovecharse para la evangelización. Merece la pena considerar la posibilidad de revivir el ágape comunitario después de la misa, que existía en los primeros siglos: las conversaciones durante el ágape darían fuerza a la semana y despertarían el anhelo por la liturgia.
Conclusiones
El Camino del Sínodo ha invitado a las parroquias y comunidades a redescubrir la naturaleza sinodal de la Iglesia, a ver que la Iglesia no es un fenómeno individual sino comunitario. Ha permitido a las comunidades eclesiales y a los miembros individuales verse a sí mismos a la luz del Evangelio. El terreno es favorable para el desarrollo de la fe, pero con demasiada frecuencia no encontramos el tiempo y la voluntad para plantar y alimentar las semillas de la fe.
“Las reuniones del Sínodo fueron ejercicios de escucha. Esta escucha debe convertirse en un proceso permanente en la vida de la Iglesia. Debe ser un proceso continuo”.
“Cada encuentro nos ha dado algo nuevo, y esto es el fruto del Espíritu Santo”.
“Hay una toma de conciencia de que la vida de una comunidad religiosa es responsabilidad de cada individuo y no de alguien de fuera”.
Es necesario considerar tanto la obra del espíritu maligno como los efectos de la secularización y los consiguientes obstáculos para los compañeros de viaje de la Iglesia. Es importante poder compartir las experiencias de fe, las preguntas y los puntos de vista con miembros y líderes específicos de la comunidad. “Al viaje sinodal le han salido alas”. En algunos lugares, los participantes se atrevieron a reprochar a los demás, señalando sus deficiencias, pero hablaron muy positivamente de sí mismos, apenas conscientes de la necesidad de la conversión personal diaria. Es evidente que las comunidades están divididas, con algunos creyentes demasiado confiados y convencidos de que entienden correctamente el verdadero significado del cristianismo.
Es preocupante que, ante los diversos retos, exista una reticencia proporcional a comprometerse y a abordar las dificultades. Es alentador ver la capacidad de identificar los problemas, y se teme un debilitamiento de la misión de la Iglesia. Se observó que nuestra principal dificultad es la falta de una relación con Cristo, que se ve como la solución a todos los desafíos de la comunidad. Se observó que una actitud estancada impide la compasión, la buena voluntad, y que este Camino Sinodal es sólo el comienzo de un larguísimo viaje hacia la cercanía de unos con otros. Es necesario escuchar las observaciones de los demás, aceptar la crítica justa y caminar juntos sin perder de vista a Jesucristo.
Al resumir el Camino del Sínodo en Lituania, vemos las siguientes tareas para la acción pastoral de la Iglesia:
– Fomentar la relación entre el clero y todo el pueblo de Dios. Descubrir los medios y las formas de educar tanto al clero como a los laicos para que se produzca una comunicación abierta, sincera y respetuosa, sin temor a ser cuestionado u ofendido. Para curar las heridas causadas por una comunicación grosera e insensible. No debe haber lugar en la Iglesia para la justicia injusta. La comunicación entre el clero y los laicos no debe limitarse a la misa, la homilía, la administración de los sacramentos u otros ministerios en la Iglesia.
– Ser una comunidad abierta y responsable. Comprender que la Iglesia no es un edificio ni unos sacerdotes, sino un pueblo de Dios que viaja, una comunidad. Fomentar el sentido de responsabilidad compartida en las comunidades: compartir responsabilidades, compartir el trabajo, renovar los consejos pastorales parroquiales. Crear confianza aumentando la transparencia: cómo se gestionan las finanzas comunitarias, qué y cómo se toman las decisiones en la comunidad. No tener miedo de aprender y aplicar nuevos métodos de gestión, recursos humanos, crisis y gestión financiera (tanto para el clero como para los laicos). No sólo para traer nuevos miembros (niños o adultos) a la comunidad, sino también para acogerlos. Cuidar de los miembros activos existentes: evitar el agotamiento, compartir responsabilidades, ayudarse mutuamente.
– Crecer y desarrollarse en la Iglesia. Responder a la necesidad y al deseo de los fieles y de los alejados de comprender lo que ocurre en la liturgia y por qué, lo que está escrito en las Escrituras, lo que enseña la Iglesia. La educación, el crecimiento, como el caminar juntos, es un proceso continuo; no hay que tener miedo de recordar cosas sencillas, pero sí de elegir las formas, el lenguaje y los métodos de catequesis adecuados para cada grupo de personas. Educar no sólo a través del monólogo (enseñando verdades) sino también a través del diálogo (escuchando, respondiendo a preguntas).
– No para excluir a la gente. Evitar una justicia que desanime a la Iglesia, para amar al prójimo no sólo como “compañero de viaje”, sino también como “abandonado en el camino”. Ayudar a las comunidades, a través de programas y propuestas pastorales adaptadas, a encontrar una relación con los que se sienten heridos o rechazados por la Iglesia, y a acoger a estas personas con verdad y amor. “Habla con la gente, no sobre la gente”.
– No se detenga a mitad de camino y continúe el proceso de discernimiento. El camino sinodal no es un experimento, tenemos que seguir aprendiendo el método de discernimiento comunitario y aplicarlo en la vida y el trabajo de las parroquias, organizaciones e instituciones diocesanas. Apoyar, facilitar y ayudar a las comunidades a seguir reuniéndose.
14 de julio de 2022
SINTESI DEGLI APPROFONDIMENTI DEL VIAGGIO SINODALE IN LITUANIA
Introduzione
Il Cammino Sinodale, voluto da Papa Francesco, è stato un’occasione di incontro e di dialogo che ha coinvolto sia i membri attivi delle parrocchie sia le persone che si trovano alla periferia delle parrocchie, degli istituti di vita consacrata e delle organizzazioni cattoliche. Il cammino sinodale è stato un po’ disturbato dalle restrizioni imposte dalla pandemia e dalla guerra in Ucraina, ma questo non ha impedito di andare avanti.
Le riunioni del Cammino sinodale si sono tenute per lo più nelle sale parrocchiali, ma si è cercato di organizzarle anche in spazi “neutri” come case della cultura, scuole, centri comunitari, ecc. Ci sono stati tentativi di riunire i rappresentanti di gruppi professionali come medici, giornalisti, artisti, poliziotti, teologi, ecc. L’Episcopato di Lituania ha inoltre dedicato due giorni alle discussioni sul Cammino sinodale, che hanno contribuito a identificare alcune tendenze e a incoraggiare il rinnovamento delle priorità pastorali. Le discussioni sinodali hanno cercato non solo di condividere esperienze e approfondimenti, ma anche e soprattutto di aprire i cuori al soffio dello Spirito Santo.
1. La chiamata di Dio alla relazione
“Il Sinodo è stato come un bisturi sui danni di non avere una vera relazione e di non investire in essa”. Questa intuizione sinodale descrive in modo appropriato un’antica verità che molti dei partecipanti al viaggio sinodale in Lituania hanno compreso: la fede è il nostro rapporto con Dio. Quando riflettiamo sui vari dettagli della nostra vita ecclesiale, spesso dimentichiamo la condizione fondamentale: la necessità di promuovere costantemente la nostra communio, il nostro rapporto con il Signore Gesù Cristo. È Lui – Dio – che, con la forza dello Spirito Santo, crea la comunità dei credenti e rende possibile e fruttuoso ogni cammino sinodale.
È importante ripensare i modelli pastorali ponendoci la domanda fondamentale: come possiamo aiutare a costruire una relazione personale con Cristo? Si temeva che spesso si desse priorità al lavoro, allo studio, alle attività, alla preoccupazione per il proprio futuro, ma che mancasse la cristocentricità. La fede è più consuetudinaria, culturale. “Cristo è spesso oscurato da sentimenti ed emozioni, non comprendiamo i segni e non riconosciamo la guida di Cristo. Il più delle volte, ci rivolgiamo semplicemente a Dio”.
2. La Chiesa come comunità
La comunione (Communio) si esprime attraverso i vari gruppi di preghiera e le riunioni di credenti in un unico Spirito, che lavorano per un obiettivo comune. È importante includere i nostri vicini nella vita della Chiesa, prendersi cura di chi è solo, abbandonato, malato e non autosufficiente. L’obiettivo è trovare persone nuove, carismatiche, dotate e intraprendenti per i vari ambiti di attività della Chiesa.
La mancanza di comunità nella Chiesa è deludente. Nel cammino di fede, viaggiamo più personalmente che comunitariamente, passando accanto a coloro che “giacciono ai margini”. C’è anche una mancanza di comunità nella celebrazione dei sacramenti, soprattutto del Battesimo e del Matrimonio, che sono diventati per lo più sacramenti privati, celebrati fuori dalla Messa e fuori dalla parrocchia. In questo modo, chi riceve questi sacramenti rimane escluso dalla comunità di fede. La domanda per ogni membro della comunità dovrebbe essere: “Cosa ho fatto di diverso, cosa ho fatto di meglio?
L’egoismo diffuso nelle comunità mina la comunione. Dio è al centro della vita spirituale per la maggior parte delle persone, ma riflettendoci meglio è chiaro che il centro è più spesso noi stessi, il nostro ego, che Cristo. È preoccupante rendersi conto che siamo in grado di individuare problemi e difficoltà, ma non sentiamo il desiderio di provare a cambiare il volto della parrocchia. Evitiamo di affrontare i problemi e passiamo oltre, perché in noi c’è molto individualismo, egoismo ed esagerazione dell’io. Siamo ansiosi di vedere la riluttanza a impegnarsi e ad assumersi responsabilità, ma c’è la tendenza a dare la colpa agli altri. Dopo tutto, è più facile discutere di ciò che gli altri dovrebbero fare che discutere del nostro contributo alla comunità. Dobbiamo abbandonare il nostro egoismo per ascoltare gli altri e assumerci la responsabilità della parrocchia senza lasciare tutto al clero.
Ogni parrocchiano poteva non solo offrire varie attività per rendere la parrocchia vivace, interessante e attraente, ma anche contribuire ai lavori e alla manutenzione della chiesa. “Meno critiche e più amore misericordioso!”.
I laici hanno grandi aspettative nei confronti della Chiesa. Si aspettano imparzialità, incoraggiamento, leadership morale, presenza attiva dalla parte del bene, azione, anche a livello diplomatico, sostegno psicologico, essere un “ospedale sul campo di battaglia”. La Chiesa che desideriamo è una Chiesa meno formale, viva, aperta a tutti, dove ogni essere umano è importante, senza pregiudizi, senza status; è una comunità che prega e sostiene i suoi membri.
A. Viaggio sinodale
Il Sinodo ha creato le condizioni perché tutti possano esprimersi, essere ascoltati. Si è capito che l’espressione rispettosa e l’ascolto rispettoso degli altri partecipanti al Sinodo aprono nuove possibilità per la crescita della Chiesa. È stata ricordata la metafora del Tribunale dei Gentili, che spesso descrive la missione e l’azione della Chiesa nel mondo moderno. È stato affermato che è necessario mantenere l’apertura nella nostra comunicazione con la società, non cercando di attirare e cambiare l’altro, ma cercando di attirare la vera Verità – Gesù Cristo – in quella conversazione.
B. Un sacerdozio servile
Il sacerdozio è un dono per la Chiesa. Il ministero dei sacerdoti che si impegnano nella loro vocazione e vivono la loro fede è una gioia. È importante che l’aspetto esteriore sia in armonia con quello interiore e che non ci sia ipocrisia. La guerra in Ucraina ha rivelato la necessità del sacerdote di essere più vicino ai fedeli, per i quali il clero diventa un segno unico della vicinanza di Dio. È importante che un sacerdote approfondisca il suo rapporto personale con Cristo. I fedeli si aspettano dal sacerdote una paternità spirituale. È un piacere incontrare un sacerdote in attesa, soprattutto nella sala delle udienze. Per rivitalizzare le comunità parrocchiali, il primo passo verso il rinnovamento e la conversione deve essere compiuto dal sacerdote stesso.
C’è una lacuna nella formazione dei sacerdoti: l’incapacità di lavorare in gruppo, sia con i laici che con i sacerdoti. È importante imparare a sostenere le iniziative, a essere un leader positivo in grado di ispirare gli altri membri del team. La formazione sacerdotale non può terminare con la fine del seminario, ma deve continuare.
È importante affrontare il problema della solitudine dei sacerdoti, perché riguarda l’intera comunità.
Ci sono grandi aspettative nei confronti dei sacerdoti. Ci si aspetta che ascoltino, comprendano, non giudichino e forniscano un accompagnamento spirituale personale. Le chiese che guidano non devono avere “gruppi d’élite che sanno come dovrebbero essere le cose”. I fedeli non sempre riconoscono nei sacerdoti il volto e il cuore del Buon Pastore. Ciò che si desidera è una relazione con il sacerdote, sia in modo informale nelle attività della comunità che nelle conversazioni personali.
C. I laici nella Chiesa
Spesso i battezzati non si considerano veri membri della Chiesa, e senza il clero si sentono deboli e incapaci di funzionare. In alcuni luoghi la scoperta è stata fatta con stupore: siamo tutti la Chiesa! Anche coloro che sono lontani dalla fede!
I parrocchiani attivi sono pochi, quindi dobbiamo iniziare da noi stessi. “Abbiamo il coraggio di proporre idee e attività per attirare nuovi membri. È importante uscire dalla nostra bolla e andare ai margini”.
C’è un divario tra sacerdoti e laici, una mancanza di comprensione delle reciproche particolarità di vita e delle routine e preoccupazioni quotidiane. È necessaria una formazione e un’educazione permanente dei laici, non solo per i singoli, ma per l’intera comunità. La mancanza di catechesi per gli adulti può trasformare la vita di fede in un vago esoterismo. Spesso viviamo secondo il minimo del programma, anche se la persona desidera e anela a una pratica consapevole della fede.
È molto importante che i sacerdoti ascoltino le iniziative dei parrocchiani, che si incoraggi il lavoro di squadra e che si uniscano persone diverse per un obiettivo comune. Bisogna riconoscere che alcuni laici non vogliono essere coinvolti attivamente nella parrocchia, ma rimangono “consumatori”. Le indagini parrocchiali aiuterebbero a identificare meglio i bisogni e le aspettative dei parrocchiani.
In alcune parrocchie e organizzazioni fiorisce la monarchia sacerdotale. Nessuno sa nulla e nessuno parla di ciò che è veramente importante. In altri, c’è la sensazione che i laici non siano disposti ad aiutare il pastore e che solo quest’ultimo abbia la massima responsabilità e il dovere di occuparsi di tutto. In altri ancora, c’è una buona collaborazione con i consigli pastorali e una formazione al lavoro di squadra. Le caratteristiche della collaborazione tra il ministero e il sacerdozio universale sono la responsabilità, la complementarietà reciproca, l’apertura e la vicinanza. Dopo tutto, lavoriamo tutti per lo stesso Regno di Dio!
D. Parrocchia
La parrocchia è un’importante scuola di fede, di preghiera e di amore per il prossimo. Attraverso la parrocchia, i fedeli sperimentano la partecipazione alla vita della Chiesa universale. In molte parrocchie ci sono credenti ma non comunità. I gruppi nelle parrocchie funzionano individualmente e in modo chiuso, il che rende difficile l’unità tra di loro e il lavoro per il bene comune della parrocchia. Nella parrocchia c’è una grave mancanza di attività per i giovani.
I consigli pastorali ed economici dovrebbero funzionare efficacemente nelle parrocchie come voce consultiva, ma anche come voce impegnata in una missione comune. Gli insegnanti di religione e i catechisti hanno un posto speciale nella parrocchia e devono essere testimoni viventi della fede, dando esempio di vita cristiana. Si deve incoraggiare il coinvolgimento maturo di uomini e donne nella vita attiva della parrocchia.
Uno sviluppo comunitario di successo richiede strutture adeguate (riscaldate in inverno) che possano essere utilizzate da tutte le comunità o gruppi della parrocchia. È importante sviluppare una coscienza caritativa nelle parrocchie e prendersi cura delle persone non solo fornendo loro un sostegno materiale, ma prima di tutto prestando loro attenzione come individui, ascoltandoli e ascoltando. Questo potrebbe essere aiutato dal servizio di accompagnamento a Messa di persone sole e isolate. Questo potrebbe essere annunciato sui social network.
Durante il Cammino sinodale, i parrocchiani hanno potuto parlare di più della loro vita, della loro comunità e del loro ruolo nella Chiesa. Nelle parrocchie è emerso un senso di unità e di volontà di lavorare insieme. Per alcuni è stata la prima volta che hanno parlato della loro fede, del loro rapporto con Dio, e hanno potuto esprimere una lamentela che tenevano nel cuore da molti anni o, al contrario, gratitudine e gioia. È importante che in futuro si possa parlare di questioni rilevanti per la Chiesa e per la comunità, coinvolgendo nel processo sinodale non solo i parrocchiani ma anche coloro che sono lontani dalla Chiesa. La sinodalità deve continuare!
Si raccomanda che gli accompagnatori spirituali siano formati attraverso la vocazione di religiosi, diaconi e laici. Alcune responsabilità liturgiche, catechistiche o di evangelizzazione dovranno essere trasferite ai laici. In mancanza di un numero sufficiente di vocazioni spirituali, i laici sono preoccupati per il futuro della Chiesa.
3. LA MISSIONE DELLA CHIESA
La missione della Chiesa è radicata nella persona e nell’azione redentrice di Gesù Cristo, e pertanto il clero e i laici non creano o cambiano la missione, ma la portano avanti in risposta alle mutevoli condizioni del tempo e della vita. Il Signore, che ha dato la missione alla Chiesa, dà anche la forza per portare avanti questa missione.
Partecipiamo alla missione della Chiesa nel modo più appropriato discernendo e rispondendo alla nostra vocazione: sacerdozio, vita consacrata, matrimonio o vita solitaria, dedicando la nostra vita alla Chiesa e alla società. Altri membri della comunità contribuiscono al discernimento e all’incoraggiamento a rispondere alla propria vocazione. C’è un modo piuttosto astratto di parlare della missione della Chiesa e una sorprendente quantità di autocompiacimento e di senso di colpa personale per non essere abbastanza coinvolti nella vita della Chiesa, nelle attività caritative, pastorali e comunitarie. È auspicabile che la leadership della Chiesa informi più spesso i fedeli sulla sua visione pastorale e su come viene attuata. Non è facile impegnarsi nel lavoro attivo della Chiesa, perché richiede sostegno e accompagnamento.
L’egoismo (le preoccupazioni per se stessi sono più importanti!), le qualità personali (mentalità chiusa), la timidezza nel contribuire al lavoro della Chiesa, la bassa autostima, la cerchia consolidata di attivisti parrocchiali, il burnout, la mancanza di iniziativa, sono tutti ostacoli all’essere attivi nella Chiesa. Un grande pericolo per la missione è l’autocompiacimento, la stagnazione, l’interiorità e la cecità di fronte ai segni dei tempi. La missione della preghiera rimane un po’ trascurata.
Tutti i parrocchiani devono sentire la responsabilità e l’obbligo di mantenere la propria parrocchia, i propri sacerdoti, di occuparsi della cura e dell’uso corretto dei beni della comunità e di essere consapevoli della propria responsabilità di contribuire al mantenimento della missione della Chiesa.
A. Proclamazione della Parola di Dio e liturgia
Una delle responsabilità più importanti della Chiesa è la proclamazione della Parola di Dio. Nel proclamare la Parola, la Chiesa la presenta come verità e non come opinione. L’errore più comune del predicatore del Vangelo è quello di pretendere di avere il monopolio della verità e di pubblicare frasi prefabbricate. Le persone devono essere guidate verso la verità con pazienza e spiegazioni, come fece il Signore Gesù con i discepoli di Emmaus (cfr. Luca 24:13-35).
L’omelia di un sacerdote deve essere orientata alla situazione reale, perché molte cose nella vita della Chiesa non sono comprese dalla gente di oggi. I predicatori della Parola parlano in modo chiaro e semplice, in modo vivo e senza complicazioni. Le persone vogliono una parola viva che le coinvolga e le interessi. Un suono inadeguato in chiesa o lettori impreparati impediscono a Dio di parlare alle persone.
Il popolo di Dio ha il diritto di ascoltare omelie preparate su misura per il pubblico. Il clero non deve parlare ai fedeli “come a degli inferiori”, né moralizzare o “regolare i conti”, perché le minacce durante la Liturgia della Parola rendono difficile per i fedeli celebrare con gioia la Liturgia del Sacrificio. Anche i lunghi sermoni e le secche postulazioni sono un ostacolo.
Quando l’omelia “parla” all’oratore, raggiunge il cuore degli ascoltatori. È importante lasciare che lo Spirito Santo lavori attraverso l’omelia senza alcun preconcetto.
È stato notato che i sacramenti sono una parte molto importante del cammino di fede, qualcosa di “nascosto” al mondo, ma donato ai fedeli. I sacramenti sono ricevuti come un aiuto alla vita cristiana, non come un obiettivo, perché l’obiettivo è una relazione più profonda con Cristo e il suo popolo, la Chiesa.
A volte si accontenta del minimo adempimento dei criteri formali richiesti per ricevere i sacramenti, senza creare una relazione viva con Dio. È necessario sensibilizzare i genitori dei battezzati e i cresimandi.
La Chiesa deve impegnarsi affinché la partecipazione alla liturgia porti frutti spirituali. Se l’anno liturgico ricorrente è di natura educativa, bisogna fare attenzione che la liturgia stessa non diventi una routine. Una conoscenza più approfondita dell’azione liturgica protegge da questo pericolo. La routine si combatte ricordando che al centro della liturgia c’è Gesù Cristo, attraverso il quale i misteri divini prendono vita!
Ciò richiede una catechesi liturgica che spieghi il significato dei riti, dei segni e dei simboli liturgici. La celebrazione liturgica è rafforzata da una precedente familiarità con le letture della Liturgia della Parola. Brevi introduzioni, commenti, foglietti della Messa, esposizioni, ecc. contribuiscono anche a una partecipazione consapevole alla liturgia… Le persone che frequentano meno spesso non hanno familiarità con le posizioni liturgiche e in alcuni casi ricevono commenti da parte di chi frequenta regolarmente la chiesa.
Il clero è invitato a discutere con i fedeli le modalità di coinvolgimento dei laici nella celebrazione della liturgia: lettura delle Scritture, servizio, canto comunitario, organizzazione di servizi diversi, ecc. Manca il canto comunitario nelle chiese, ed è un peccato che la liturgia e l’ambiente in cui viene celebrata – lo spazio della chiesa, la musica, gli inni – siano tollerati in modo frettoloso e disordinato… La liturgia dovrebbe essere semplice, ma non povera e senza sfarzo artificiale. A volte sembra che la Chiesa sia combattuta tra il pranzo solenne alla tavola delle feste e il “fast food” offerto. La liturgia non può essere celebrata in modo sprezzante, eccessivamente domestico o pretenzioso. Alcuni vogliono innovazioni nella liturgia, altri vogliono preservare le tradizioni e riportare gli antichi riti; alcuni vogliono solennità e splendore, altri semplicità.
La pienezza, la gioia e la sicurezza della liturgia sono rafforzate dal coinvolgimento di tutta la famiglia. La gioia di sapere come celebrare con la comunità è una gioia, mentre il desiderio di essere un ascoltatore piuttosto che un partecipante è un ostacolo. La comunità si riunisce anche intorno all’altare, dove i membri si sostengono e si rafforzano a vicenda. La fede cristiana non è solo vissuta, ma anche celebrata, perché c’è sempre una ragione: Dio, Gesù Cristo, che è presente e attivo nella Chiesa. La celebrazione dell’Eucaristia è il centro e la fonte della nostra vita cristiana – il “motore della comunione”.
B. Evangelizzazione e comunicazione
La Chiesa deve riconoscere che la comunicazione è una forma di evangelizzazione. Deve utilizzare i più moderni mezzi di comunicazione per diffondere il suo messaggio.
La comunità cristiana è alla ricerca instancabile di nuovi modi di cura pastorale e di sensibilizzazione. I pellegrinaggi, le gite di un giorno, i campi, i fine settimana per famiglie e giovani, i ritiri, le riunioni, le proiezioni di film cristiani e le discussioni sono stati identificati come modi particolarmente influenti di cura pastorale. È emersa la necessità di un accompagnamento e di un sostegno spirituale per i membri che si impegnano nell’evangelizzazione attiva.
C. Ecumenismo
Oggi ci sono molte minacce al cristianesimo, che di solito non riguardano le singole denominazioni, ma il cristianesimo nel suo complesso, ed è per questo che la ricerca dell’unità dei cristiani è di fondamentale importanza. Il cristiano deve prima trovare l’unità e la Chiesa dentro di sé. Meno “io”, più “noi”.
L’ecumenismo viene spesso considerato solo in modo formale; non si capisce come dovrebbe essere fatto, quindi si limita al “rispetto dell’altro”.
La guerra in Ucraina ha dimostrato che gli scontri politici possono facilmente mettere in ombra la comunione cristiana e rendere difficile la comunicazione. La questione dell’unità dei cristiani deve essere affrontata attraverso la preghiera e un’analisi onesta degli eventi storici e politici. “Cristo non voleva individualisti”.
4. CARENZE E ASPETTATIVE
A. La necessità di conversione
La necessità della conversione personale è stata riscoperta in diverse occasioni durante il cammino sinodale. Per camminare insieme, abbiamo bisogno di convertirci – di coltivare l’umiltà, di essere più indulgenti, di essere meno coscienti di noi stessi, di essere più comprensivi e premurosi gli uni verso gli altri. Camminare insieme è camminare con Gesù e imparare a vivere per il bene dei nostri compagni. Si tratta di un’abilità che ancora manca nelle nostre comunità.
Per non perdere di vista l’essenziale, è necessario convertirsi, cioè lasciare andare il vecchio e abbracciare una nuova realtà. Non è facile. Ci vuole una cultura interna per capire un punto di vista diverso e per presentare le nostre argomentazioni senza offendere la persona e in una forma che possa capire. Si tratta di superare l’urgenza di comandare e non di dimostrare la propria superiorità o rettitudine. La conversione è intesa come un cambiamento di atteggiamento e una disponibilità ad ascoltare piuttosto che a giudicare. Il pentimento e l’apertura favoriscono l’umiltà ed eliminano la paura di parlare dei difetti e dei peccati della Chiesa. Parallelamente, dobbiamo pregare per la Chiesa, per l’evangelizzazione e sostenere il lavoro della Chiesa con le nostre offerte. Tutto è motivato dalla preghiera, senza la quale i migliori programmi pastorali falliscono.
B. I giovani nella Chiesa
Sebbene ci siano molti volti giovani tra i membri delle nostre comunità, non tutte le parrocchie offrono ai giovani le condizioni per esprimersi adeguatamente nella Chiesa. A volte le coppie di fidanzati e i genitori dei bambini che vengono catechizzati sono disturbati dai requisiti amministrativi della preparazione ai sacramenti – registri di presenza, ecc. Vedono la Chiesa come un’istituzione esigente piuttosto che come una comunità per la quale è importante la relazione. I giovani hanno difficoltà a identificarsi con la Chiesa. Alcuni giovani non si identificano come cattolici praticanti ma si sentono parte di una comunità, mentre altri frequentano la Chiesa in occasioni festive ma non si sentono compagni di viaggio nella Chiesa. La mancanza di comprensione dei riti liturgici porta alla noia. È consigliabile cercare metodi che incoraggino i giovani a scoprire la bellezza della liturgia, la profondità spirituale dei sacramenti e li invitino ad approfondire i misteri della fede.
Gli anziani hanno difficoltà a comprendere le innovazioni nella Chiesa perché vogliono la stabilità, mentre i giovani sono portati a sperimentare e a cercare nuovi mezzi di evangelizzazione. Ci si aspetta che la Chiesa sia più attiva, più inclusiva, più incontri su temi di interesse per i giovani, più pellegrinaggi. Intorno a un piccolo gruppo vivace e sano di giovani, cominciano a sciamare altri – amici e conoscenti, che invitano altri a unirsi a loro. La Chiesa dovrebbe quindi dedicare persone qualificate e istruite alla cura pastorale dei giovani, perché si nota che i ministri o i membri dei cori giovanili non ricevono un accompagnamento pastorale e alla fine lasciano la Chiesa. I giovani sognano una Chiesa che non sia giudicante o condannatoria, ma che affronti le questioni in modi che non la scoraggino.
L’esempio dei genitori e dell’intera famiglia è estremamente importante per i bambini e i giovani. I genitori terrorizzano l’esempio di vita cristiana, ma evitino di guidare con la forza i bambini e i giovani, perché ciò provoca la reazione opposta. La comunità parrocchiale potrebbe offrire ai genitori metodi di educazione cristiana e di guida per i loro figli.
I bambini che hanno partecipato alle riunioni del Sinodo, quando hanno parlato di ciò che vorrebbero fare nella Chiesa, hanno menzionato più spesso varie attività, giochi ed escursioni dopo la Messa. I bambini amano le attività, si annoiano con le lunghe prediche e le preghiere, amano che si parli loro e che si mostri loro attenzione.
La questione della “socializzazione” dei bambini in ogni comunità deve essere affrontata in modo creativo, con modalità appropriate, in modo che i bambini non siano scoraggiati, ma allo stesso tempo siano introdotti alla fede, abbiano attività speciali, ma non siano “esclusi” dall’intera comunità. Le funzioni con i bambini devono essere celebrate con una liturgia adatta a loro, perché la fede e la Chiesa devono essere una festa per i bambini.
Spesso alla Chiesa manca la celebrazione gioiosa, la “gioia del Vangelo”, ed è troppo concentrata su se stessa e sui propri bisogni. Spesso si parla di morte e di paradiso, mentre noi vorremmo parlare della vita, del suo significato e degli aspetti positivi di questa vita. Un atteggiamento più allegro potrebbe incoraggiare i giovani a partecipare maggiormente alla vita delle comunità parrocchiali.
C. Cura pastorale influente
La maggioranza dei fratelli e delle sorelle di fede concorda unanimemente sul fatto che la famiglia ha un ruolo speciale da svolgere nella crescita della fede. La partecipazione alla liturgia con i membri della famiglia è una festa particolare. “Andare a Messa a volte non è affatto gioioso, con preoccupazioni, ma dopo la Messa tutto cambia. È triste se non tutte le persone della famiglia vengono a Messa, se non c’è nessuno con cui condividere ciò che si è vissuto in chiesa. Ma anche se i familiari sono lontani dalla fede, partecipare alla liturgia, celebrare la Messa, rafforza e aiuta ad amarli e accettarli”.
Si riconosce che abbiamo trascurato l’inclusione dell’intera famiglia nella comunità. La chiamata della Chiesa a vivere castamente prima del matrimonio, come la vita sessuale degli sposi, non è spiegata in modo adeguato e quindi spesso sembra del tutto incomprensibile e irreale. Quando sorgono problemi di intimità, i coniugi non possono più divorziare, ed è qui che l’aiuto dei centri per le famiglie sarebbe molto importante. Alcuni fedeli non condividono la posizione della Chiesa sulla contraccezione. Bisogna ammettere che la Chiesa non compirà la sua missione parlando per luoghi comuni. Dovrebbe entrare sempre più nella discussione per trovare soluzioni, come ad esempio cosa fare in caso di gravidanza inaspettata o come aiutare le coppie infertili.
Abbiamo difficoltà ad accogliere i nuovi arrivati. Vorrei che tutta la famiglia fosse coinvolta nella preparazione dei bambini ai sacramenti, perché i genitori sono i primi responsabili dell’educazione dei loro figli. In alcune parrocchie, le famiglie si sentono spesso emarginate perché non hanno il sostegno del sacerdote. In fondo, dobbiamo gioire di ogni persona, della persona stessa!
D. Apertura e trasparenza
Mentre il processo di secolarizzazione continua, la Chiesa dovrebbe prestare ancora più attenzione alla cura pastorale delle persone. Deve mostrare la massima attenzione a quei cattolici che, per vari motivi, non possono ricevere lo Spirito Santo. Dovrebbe anche prestare la massima attenzione ai cattolici che ricevono la Santa Comunione. Quando pensiamo all’accettazione di tutti da parte di Dio, è doloroso che la nostra Chiesa sembri spesso troppo rigida e troppo condizionata. “Potremmo ridurre la rigidità e sviluppare un atteggiamento positivo nei confronti di chi la pensa ‘diversamente’, dimostrando che chi la pensa diversamente è il benvenuto”. Coloro che sono risposati e vivono senza il sacramento del matrimonio sentono una particolare separazione dalla Chiesa. Le loro dichiarazioni sollevano la questione della ricezione dell’Eucaristia. L’impossibilità di ricevere l’Eucaristia. Non significa che non siano più membri della comunità. Il clero e tutta la comunità cristiana sono chiamati ad accogliere queste persone con sensibilità, alla luce dell’amore misericordioso di Dio.
Vorremmo vedere più luce e gioia nella Chiesa cattolica – fedeli e sacerdoti che sappiano gioire, accogliendo tutte le persone il cui cuore è secondo il cuore del Buon Pastore. Perché tutti hanno bisogno della preghiera di intercessione per la grazia della conversione, per guarire dalle dipendenze, dalle paure, dalla sfiducia e da tutto ciò che ci separa da Dio e dal prossimo. “Sogniamo una Chiesa in cui più persone vogliano venire e non abbiano paura; sogniamo una Chiesa in cui si senta l’ospitalità della casa del Padre, in cui tutti siano invitati e accolti”.
La trasparenza nella Chiesa riguarda molti ambiti, ma i partecipanti al Cammino sinodale si sono concentrati maggiormente sulla trasparenza nell’uso delle donazioni e sulla responsabilità. L’informazione sull’uso del denaro nella Chiesa porta a una migliore collaborazione, incoraggia le persone della parrocchia a dare in modo più responsabile alla Chiesa e a contribuire finanziariamente a progetti più ampi. Le finanze della parrocchia devono essere gestite in modo trasparente attraverso il Consiglio economico parrocchiale. Il decisore responsabile deve consultare gli organi consultivi previsti dalla legge.
E. L’autorità della Chiesa
La società dei consumi accetta la Chiesa come una delle istituzioni che forniscono servizi sociali, rituali o religiosi. Alcuni cattolici si considerano consumatori piuttosto che membri della comunità ecclesiale. È comune che i credenti consumatori si “affezionino” a un sacerdote popolare o a un edificio di culto che appare bello nelle fotografie. Questo è un modo per allontanarsi dall’incontro personale con Cristo attraverso una fede autenticamente vissuta.
Gli scandali nella Chiesa riguardo agli abusi sui minori sono molto dolorosi e portano alla sfiducia nei confronti del clero e della Chiesa stessa. La vita ipocrita e immorale di alcuni sacerdoti, la rottura del celibato, l’allevamento clandestino di bambini “illegali”, danneggiano la sua autorità. Coprire questi crimini e peccati è molto più dannoso per la Chiesa che smascherarli. La pedofilia e simili dovrebbero essere impossibili in un ambiente ecclesiale.
I partecipanti al Cammino Sinodale non sono indifferenti alla Chiesa e la chiamano a seguire il cammino del rinnovamento. È importante riconoscere nella Chiesa la necessità di riconoscere la ruffianeria e la donnaiola, di non dire la verità e di non nascondere i rifiuti sotto il tappeto nascondendo questioni scomode ed evitando argomenti tabù. I catechisti e gli insegnanti di religione, che devono rispondere a domande accese e “assorbire” insoddisfazioni e critiche, soffrono molto per gli scandali nella Chiesa.
Il Signore Gesù Cristo è l’autorità ultima e tutto deve essere costruito su di Lui come fondamento. Se i leader della Chiesa guidano la via della verità verso Cristo, la loro autorità sarà rafforzata. La Chiesa non deve cercare di esaltare la propria autorità assecondando lo spirito del mondo o temendo le critiche. La Chiesa perde la sua autorità nella ricerca di una popolarità a breve termine. Ha bisogno di uscire dalla sua zona di comfort, di andare verso la gente, di vivere nella verità e di parlare apertamente in amore su tutte le questioni.
“Qualunque cosa dicano i media e i politici, io e molte persone intorno a me ammiriamo la Chiesa quando difende la vita dal concepimento alla morte naturale, quando si batte per i diritti naturali dell’uomo, per la famiglia, quando non ha intenzione di riscrivere o cambiare una sola riga delle Scritture, o di rifiutare qualsiasi comandamento scomodo”.
“C’è una grande mancanza di chiarezza nell’approccio della Chiesa: da un lato, il peccato è identificato come un male evidente da superare; dall’altro, i peccati del clero sono glissati e coperti. La verità e l’insegnamento della Chiesa vengono sacrificati per preservare l’autorità della Chiesa”.
F. Ospitalità
L’ospitalità è stata spesso enfatizzata nella Chiesa negli ultimi tempi. Dobbiamo incoraggiare la partecipazione all’Eucaristia creando un ambiente caldo e accogliente che rispetti la diversità e accolga coloro che sono lontani dalla vita della Chiesa. L’attenzione alla persona è una delle prime e più importanti condizioni per stabilire un rapporto di comunicazione e cooperazione.
I nuovi membri o quelli che ritornano hanno bisogno di essere guidati e accompagnati, non solo in termini di amicizia, ma anche per aiutarli a conoscere Cristo, l’insegnamento della Chiesa e la celebrazione liturgica. Spesso è difficile accogliere nuove persone nei gruppi esistenti in parrocchia.
L’ospitalità della Chiesa sarebbe rafforzata da chiese aperte per periodi più lunghi per la preghiera, l’adorazione del Santissimo Sacramento e l’opportunità di incontrare il sacerdote per una conversazione spirituale. L’arte della chiesa può essere utilizzata anche per l’evangelizzazione. Vale la pena di considerare la possibilità di far rivivere l’agape comunitaria dopo la Messa, che esisteva nei primi secoli: le conversazioni durante l’agape darebbero forza alla settimana e risveglierebbero la voglia di liturgia.
Conclusioni
Il Cammino sinodale ha invitato le parrocchie e le comunità a riscoprire la natura sinodale della Chiesa, a vedere che la Chiesa non è un fenomeno individuale ma comunitario. Ha permesso alle comunità ecclesiali e ai singoli membri di vedersi alla luce del Vangelo. Il terreno è favorevole allo sviluppo della fede, ma troppo spesso non troviamo il tempo e la volontà di piantare e coltivare le piantine della fede.
“Le riunioni del Sinodo sono state esercizi di ascolto. Questo ascolto dovrebbe diventare un processo permanente nella vita della Chiesa. Dovrebbe essere un processo continuo”.
“Ogni incontro ci ha dato qualcosa di nuovo, e questo è il frutto dello Spirito Santo”.
“C’è la consapevolezza che la vita di una comunità religiosa è responsabilità di ogni singolo individuo e non di qualcuno dall’esterno”.
È necessario considerare sia l’opera dello spirito maligno sia gli effetti della secolarizzazione e gli ostacoli che ne derivano per i compagni di viaggio della Chiesa. È importante poter condividere le esperienze di fede, le domande e le intuizioni con specifici membri e leader della comunità. “Il viaggio sinodale ha messo le ali”. In alcuni luoghi, i partecipanti hanno parlato con coraggio di rimproverare gli altri, sottolineando le loro mancanze, ma hanno parlato molto positivamente di se stessi, quasi non consapevoli della necessità di una conversione personale quotidiana. È stato evidente che le comunità sono divise, con alcuni credenti troppo sicuri di sé e convinti di avere la giusta comprensione del vero significato del cristianesimo.
È preoccupante che, di fronte alle varie sfide, ci sia una proporzionata riluttanza a impegnarsi e ad affrontare le difficoltà. È incoraggiante vedere la capacità di identificare i problemi e il timore di un indebolimento della missione della Chiesa. È stato notato che la nostra principale difficoltà è la mancanza di un rapporto con Cristo, che è visto come la soluzione a tutte le sfide della comunità. È stato osservato che un atteggiamento stagnante impedisce la compassione e la buona volontà e che questo Cammino sinodale è solo l’inizio di un lungo viaggio verso la vicinanza reciproca. È necessario ascoltare le osservazioni dell’altro, accettare critiche giuste e camminare insieme senza perdere di vista Gesù Cristo.
Riassumendo il cammino sinodale in Lituania, vediamo i seguenti compiti per l’azione pastorale della Chiesa:
– Promuovere il rapporto tra il clero e l’intero popolo di Dio. Scoprire i mezzi e i modi per educare sia il clero che i laici in modo che possa avvenire una comunicazione aperta, sincera e rispettosa, senza paura di essere messi in discussione o offesi. Per curare le ferite causate da una comunicazione scortese e insensibile. Nella Chiesa non ci deve essere posto per la rettitudine ingiuriosa. La comunicazione tra clero e laici non deve limitarsi alla Messa, all’omelia, all’amministrazione dei sacramenti o ad altri ministeri nella Chiesa.
– Essere una comunità aperta e responsabile. Capire che la Chiesa non è un edificio o dei sacerdoti, ma un popolo di Dio in cammino – una comunità. Promuovere un senso di responsabilità condivisa nelle comunità: condividere le responsabilità, condividere il lavoro, rinnovare i consigli pastorali parrocchiali. Costruire la fiducia aumentando la trasparenza: come vengono gestite le finanze della comunità, quali e come vengono prese le decisioni nella comunità. Non avere paura di imparare e implementare nuovi metodi di gestione, risorse umane, crisi e gestione finanziaria (sia per il clero che per i laici). Non solo portare nuovi membri (bambini o adulti) nella comunità, ma anche accoglierli. Prendersi cura dei membri attivi esistenti – per prevenire il burnout, per condividere le responsabilità, per aiutarsi a vicenda.
– Crescere e svilupparsi nella Chiesa. Rispondere al bisogno e al desiderio dei fedeli e degli alienati di capire cosa succede nella liturgia e perché, cosa c’è scritto nelle Scritture, cosa insegna la Chiesa. L’educazione, la crescita, come il cammino insieme, è un processo continuo; non bisogna avere paura di ricordare le cose semplici, ma scegliere le forme, il linguaggio e i metodi di catechesi giusti per ogni gruppo di persone. Educare non solo attraverso il monologo (insegnare verità) ma anche attraverso il dialogo (ascoltare, rispondere alle domande).
– Non per escludere le persone. Evitare una rettitudine che scoraggi la Chiesa, amare il prossimo non solo come un “compagno di viaggio” ma anche come un “lasciato per strada”. Aiutare le comunità, attraverso programmi e proposte pastorali adattate, a trovare una relazione con coloro che si sentono feriti o rifiutati dalla Chiesa, e ad accogliere queste persone con verità e amore. “Parlate con le persone, non delle persone”.
– Non fermatevi a metà strada e continuate il processo di discernimento. Il cammino sinodale non è un esperimento, dobbiamo continuare a imparare il metodo del discernimento comunitario e ad applicarlo nella vita e nel lavoro delle parrocchie, delle organizzazioni e delle istituzioni diocesane. Sostenere, facilitare e aiutare le comunità a continuare a incontrarsi.
14 luglio 2022
PODSUMOWANIE SPOSTRZEŻEŃ Z PODRÓŻY SYNODALNEJ NA LITWIE
Wstęp
Droga Synodalna, zainicjowana przez papieża Franciszka, była okazją do spotkań i rozmów, w których uczestniczyli zarówno aktywni członkowie parafii, jak i osoby znajdujące się na ich obrzeżach, instytuty życia konsekrowanego i organizacje katolickie. Droga Synodalna została nieco zakłócona przez ograniczenia wynikające z pandemii i wojny na Ukrainie, ale nie przeszkodziło to w jej kontynuowaniu.
Spotkania Drogi Synodalnej odbywały się najczęściej w salkach parafialnych, ale starano się również organizować je w przestrzeniach “neutralnych”, takich jak domy kultury, szkoły, domy kultury itp. Próbowano skupić przedstawicieli grup zawodowych, takich jak lekarze, dziennikarze, artyści, policjanci, teologowie itp. Episkopat Litwy poświęcił również dwa dni na dyskusje na temat Drogi Synodalnej, które pomogły określić pewne tendencje i zachęcić do odnowienia priorytetów duszpasterskich. W dyskusjach synodalnych starano się nie tylko wymieniać doświadczenia i spostrzeżenia, ale przede wszystkim otwierać serca na tchnienie Ducha Świętego.
1. Boże wezwanie do relacji
“Synod był jak skalpel do szkód wynikających z braku prawdziwej relacji i braku inwestycji w nią”. To synodalne spostrzeżenie trafnie opisuje starą prawdę, którą uświadomiło sobie wielu uczestników synodalnej podróży na Litwie: wiara jest tym, czym jest nasza relacja z Bogiem. Zastanawiając się nad różnymi szczegółami naszego życia kościelnego, często zapominamy o podstawowym warunku – potrzebie ciągłego pielęgnowania naszej communio, naszej relacji z Panem Jezusem Chrystusem. To On – Bóg – mocą Ducha Świętego tworzy wspólnotę wierzących i sprawia, że każda podróż synodalna jest możliwa i owocna.
Ważne jest, aby przemyśleć modele duszpasterskie, zadając sobie podstawowe pytanie: jak możemy pomóc w budowaniu osobistej relacji z Chrystusem? Pojawiła się obawa, że często praca, nauka, zajęcia, troska o własną przyszłość są traktowane priorytetowo, ale brakuje chrystocentryzmu. Wiara jest bardziej zwyczajowa, kulturowa. “Chrystusa często przesłaniają nam uczucia i emocje, nie rozumiemy znaków i nie rozpoznajemy prowadzenia przez Chrystusa. Częściej po prostu zwracamy się do Boga.”
2. Kościół jako wspólnota
Komunia (Communio) wyraża się w różnych grupach modlitewnych i zgromadzeniach wiernych w jednym Duchu, pracujących dla wspólnego celu. Ważne jest włączenie naszych sąsiadów w życie Kościoła, troska o samotnych, opuszczonych, chorych i niesamodzielnych. Celem jest znalezienie nowych, charyzmatycznych, utalentowanych i przedsiębiorczych ludzi do różnych sfer działalności Kościoła.
Brak wspólnoty w Kościele jest rozczarowujący. W podróży wiary podróżujemy bardziej osobiście niż wspólnotowo, mijając tych, którzy “leżą przy drodze”. Brakuje też wspólnoty w sprawowaniu sakramentów, zwłaszcza chrztu i małżeństwa, które w większości stały się sakramentami prywatnymi, sprawowanymi poza Mszą św. i poza parafią. W ten sposób ci, którzy przyjmują te sakramenty, pozostają wykluczeni ze wspólnoty wiary. Pytanie dla każdego członka wspólnoty powinno brzmieć: “Co zrobiłem inaczej, co zrobiłem lepiej?
Powszechny egoizm we wspólnotach podkopuje komunię. W centrum życia duchowego dla większości ludzi znajduje się Bóg, ale po głębszej refleksji okazuje się, że w centrum częściej jesteśmy my sami, nasze ego, niż Chrystus. Niepokojąca jest świadomość, że potrafimy wskazać problemy i trudności, ale nie odczuwamy chęci podjęcia próby zmiany oblicza parafii. Unikamy zmierzenia się z problemami, a więc przechodzimy obok, bo jest w nas dużo indywidualizmu, egoizmu i wyolbrzymiania własnego “ja”. Niepokoi nas niechęć do zaangażowania i wzięcia odpowiedzialności, ale istnieje tendencja do obwiniania innych. Łatwiej jest przecież dyskutować o tym, co powinni robić inni, niż o własnym wkładzie w życie wspólnoty. Musimy odpuścić sobie własny egoizm, by móc wysłuchać innych i wziąć odpowiedzialność za parafię, nie pozostawiając wszystkiego duchownym.
Każdy parafianin mógł nie tylko zaproponować różne działania, które ożywiałyby parafię, czyniły ją ciekawą i atrakcyjną, ale także przyczynić się do prac i utrzymania Kościoła. “Mniej krytyki, a więcej miłości miłosiernej!”.
Świeccy mają duże oczekiwania wobec Kościoła. Oczekują bezstronności, zachęty, moralnego przywództwa, aktywnej obecności po stronie dobra, działania, także na płaszczyźnie dyplomatycznej, wsparcia psychologicznego, bycia “szpitalem na polu walki”. Kościół, za którym tęsknimy, to Kościół mniej formalny, żywy, otwarty na wszystkich, gdzie każdy człowiek jest ważny, bez uprzedzeń, bez statusu; to wspólnota, która modli się i wspiera swoich członków.
A. Podróż synodalna
Synod stworzył warunki, aby wszyscy mogli się wypowiedzieć, być wysłuchani. Uświadomiono sobie, że pełne szacunku wyrażanie się i pełne szacunku słuchanie innych uczestników Synodu otwiera nowe możliwości wzrostu Kościoła. Przywołano metaforę Sądu Pogan, która często opisuje misję i działanie Kościoła we współczesnym świecie. Stwierdzono, że należy zachować otwartość w naszej komunikacji ze społeczeństwem, nie próbując przyciągać i zmieniać drugiego, ale starając się wciągnąć do tej rozmowy prawdziwą Prawdę – Jezusa Chrystusa.
B. Kapłaństwo służebne
Kapłaństwo jest darem dla Kościoła. Radością jest posługa kapłanów, którzy są oddani swojemu powołaniu i żyją swoją wiarą. Ważne jest, aby wygląd zewnętrzny był w harmonii z wnętrzem i aby nie było hipokryzji. Wojna na Ukrainie ujawniła potrzebę zbliżenia kapłana do wiernych, dla których duchowieństwo staje się wyjątkowym znakiem bliskości Boga. Dla kapłana ważne jest pogłębianie osobistej relacji z Chrystusem. Wierni oczekują od kapłana duchowego ojcostwa. Przyjemnie jest spotkać księdza w oczekiwaniu, zwłaszcza w sali rozpraw. Aby ożywić wspólnoty parafialne, pierwszy krok w kierunku odnowy i nawrócenia musi zrobić sam kapłan.
Istnieje luka w kształceniu księży – nieumiejętność pracy w zespole, zarówno ze świeckimi, jak i z księżmi. Ważne jest, aby nauczyć się jak wspierać inicjatywy, jak być pozytywnym liderem, który potrafi inspirować innych członków zespołu. Formacja kapłańska nie może zakończyć się wraz z końcem seminarium, ale musi trwać.
Ważne jest, by zająć się problemem samotności księży, bo dotyka on całej wspólnoty.
Wobec księży są duże oczekiwania. Oczekuje się od nich słuchania, zrozumienia, braku osądzania, osobistego towarzyszenia duchowego. W kościołach, które prowadzą, nie może być “elitarnych grup, które wiedzą, jak powinno być”. Wierni nie zawsze rozpoznają w kapłanach oblicze i serce Dobrego Pasterza. To, co jest pożądane, to relacja z księdzem, czy to nieformalnie w ramach działań wspólnotowych, czy w rozmowach osobistych.
C. Świeccy w Kościele
Często ochrzczeni nie uważają się za prawdziwych członków Kościoła, a bez duchownych czują się słabi i niezdolni do funkcjonowania. W niektórych miejscach ze zdumieniem dokonano odkrycia: wszyscy jesteśmy Kościołem! Nawet ci, którzy są daleko od wiary!
Aktywnych parafian jest niewielu, więc musimy zacząć od siebie. “Miejmy odwagę proponować pomysły i działania mające na celu pozyskanie nowych członków. Ważne jest, aby wyjść z naszej bańki i wyjść na margines.”
Między kapłanami a świeckimi istnieje przepaść, brak zrozumienia dla wzajemnej specyfiki życia, codziennych zajęć i trosk. Istnieje potrzeba stałej formacji i edukacji świeckich, nie tylko dla poszczególnych osób, ale dla całej wspólnoty. Brak katechezy dla dorosłych może zamienić życie wiary w niejasną ezoterykę. Często żyjemy według minimum programowego, mimo że człowiek tęskni i pragnie świadomego praktykowania wiary.
Bardzo ważne jest, aby księża wsłuchiwali się w inicjatywy parafian, aby zachęcali do pracy zespołowej, aby łączyli różnych ludzi dla wspólnego celu. Trzeba przyznać, że niektórzy świeccy nie chcą się aktywnie angażować w życie parafii, ale pozostają “konsumentami”. Ankiety parafialne pomogłyby lepiej określić potrzeby i oczekiwania parafian.
W niektórych parafiach i organizacjach kwitnie monarchia kapłańska. Nikt nic nie wie i nikt nie mówi o tym, co jest naprawdę ważne. W innych jest poczucie, że świeccy nie chcą pomagać proboszczowi i że tylko na proboszczu spoczywa największa odpowiedzialność i obowiązek zadbania o wszystko. W jeszcze innych jest dobra współpraca z radami duszpasterskimi i szkolenie w zakresie pracy zespołowej. Cechami charakterystycznymi współpracy między duszpasterstwem i kapłaństwem powszechnym są: odpowiedzialność, wzajemne uzupełnianie się, otwartość i bliskość. Przecież wszyscy pracujemy dla tego samego Królestwa Bożego!
D. Parafia
Parafia jest ważną szkołą wiary, modlitwy i miłości bliźniego. Poprzez parafię wierni doświadczają uczestnictwa w życiu Kościoła powszechnego. W wielu parafiach są wierni, ale nie ma wspólnoty. Grupy w parafiach funkcjonują indywidualnie i w sposób zamknięty, co utrudnia jedność między sobą i utrudnia pracę dla wspólnego dobra parafii. W parafii bardzo brakuje zajęć dla młodzieży.
Rady duszpasterskie i ekonomiczne powinny skutecznie funkcjonować w parafiach jako głos doradczy, ale także jako głos zaangażowany we wspólną misję. Nauczyciele religii i katecheci zajmują szczególne miejsce w parafii i powinni być żywymi świadkami wiary, dając przykład chrześcijańskiego życia. Należy zachęcać do dojrzałego zaangażowania mężczyzn i kobiet w aktywne życie parafii.
Skuteczny rozwój społeczności wymaga odpowiednich (ogrzewanych w zimie) obiektów, z których mogą korzystać wszystkie społeczności lub grupy w parafii. Ważne jest, aby rozwijać w parafiach świadomość charytatywną i troszczyć się o ludzi nie tylko poprzez udzielanie im wsparcia materialnego, ale przede wszystkim poprzez poświęcanie im uwagi jako osobom, poprzez słuchanie i słyszenie ich. Pomóc w tym mogłaby usługa podwożenia osób samotnych i odizolowanych na Mszę św. Można to ogłosić na portalach społecznościowych.
Podczas Drogi Synodalnej parafianie mogli szerzej opowiedzieć o swoim życiu, wspólnocie i roli w Kościele. W parafiach pojawiło się poczucie jedności i chęć współpracy. Dla niektórych był to pierwszy raz, kiedy dzielili się swoją wiarą, relacją z Bogiem, mogli wyrazić żal, który trzymali w sercu od wielu lat, albo wręcz przeciwnie – wdzięczność i radość. Ważne jest, że w przyszłości będzie można mówić o sprawach istotnych dla Kościoła i społeczności, włączając w proces synodalny nie tylko parafian, ale także tych, którzy są daleko od Kościoła. Synodalność musi trwać!
Zaleca się, aby towarzysze duchowi byli kształceni przez powołania zakonne, diakonów i osoby świeckie. Niektóre obowiązki liturgiczne, katechetyczne czy ewangelizacyjne będą musiały zostać przekazane świeckim. Wobec braku wystarczającej liczby powołań duchowych, świeccy obawiają się o przyszłość Kościoła.
3. MISJA KOŚCIOŁA
Misja Kościoła jest zakorzeniona w osobie i odkupieńczym działaniu Jezusa Chrystusa, dlatego duchowni i świeccy nie tworzą ani nie zmieniają misji, ale realizują ją w odpowiedzi na zmieniające się warunki czasu i życia. Pan, który dał misję Kościołowi, daje też siłę do jej wypełnienia.
W misji Kościoła uczestniczymy najwłaściwiej poprzez rozeznanie i odpowiedź na nasze powołanie: kapłaństwo, życie konsekrowane, małżeństwo lub życie w pojedynkę, poświęcając swoje życie Kościołowi i społeczeństwu. Inni członkowie wspólnoty przyczyniają się do rozeznania i zachęty do odpowiedzi na swoje powołanie. W dość abstrakcyjny sposób mówi się o misji Kościoła, a także zaskakująco dużo samozadowolenia i osobistego poczucia winy z powodu niewystarczającego zaangażowania w życie Kościoła, w działalność charytatywną, duszpasterską i wspólnotową. Pożądane jest, aby kierownictwo Kościoła częściej informowało wiernych o swojej wizji duszpasterskiej i sposobie jej realizacji. Nie jest łatwo zaangażować się w aktywną działalność Kościoła, gdyż wymaga ona wsparcia i towarzyszenia.
Samolubstwo (troska o siebie jest ważniejsza!), cechy osobiste (zamknięcie w sobie), nieśmiałość do włączenia się w dzieło Kościoła, niska samoocena, ustalone grono działaczy parafialnych, wypalenie, brak inicjatywy, to przeszkody w byciu aktywnym w Kościele. Wielkim zagrożeniem dla misji jest samozadowolenie, stagnacja, zamknięcie się w sobie i ślepota na znaki czasu. Misja modlitwy pozostaje nieco zaniedbana.
Wszyscy parafianie winni czuć się odpowiedzialni i zobowiązani do utrzymania swojej parafii, swoich kapłanów, dbać o właściwą troskę i wykorzystanie majątku wspólnoty oraz mieć świadomość własnej odpowiedzialności za wkład w utrzymanie misji Kościoła.
A. Głoszenie Słowa Bożego i liturgia
Jednym z najważniejszych zadań Kościoła jest głoszenie Słowa Bożego. Głosząc Słowo, Kościół przedstawia je jako prawdę, a nie jako opinię. Najczęstszym błędem głosiciela Ewangelii jest roszczenie sobie monopolu na prawdę i publikowanie prefabrykowanych bitów dźwiękowych. Ludzi trzeba prowadzić ku prawdzie z cierpliwością i wyjaśnieniem, jak to uczynił Pan Jezus z uczniami w Emaus (por. Łk 24, 13-35).
Homilia księdza musi być zorientowana na rzeczywistą sytuację, bo wiele spraw z życia Kościoła jest niezrozumiałych dla dzisiejszych ludzi. Głosiciele Słowa mówią jasno i prosto, w sposób życiowy i nieskomplikowany. Ludzie chcą żywego słowa, które ich angażuje i interesuje. Nieodpowiednie nagłośnienie kościoła lub nieprzygotowani czytelnicy uniemożliwiają Bogu mówienie do ludzi.
Lud Boży ma prawo do wysłuchania przygotowanych homilii dostosowanych do słuchaczy. Duchowni nie powinni mówić do wiernych “jak do gorszycieli”, moralizować czy “załatwiać porachunków”, gdyż groźby podczas Liturgii Słowa utrudniają wiernym radosne sprawowanie Liturgii Ofiary. Przeszkodą są też długie kazania i suche postulaty.
Gdy homilia “przemawia” do mówiącego, trafia do serc słuchaczy. Ważne jest, abyśmy pozwolili Duchowi Świętemu działać przez homilię bez żadnych uprzedzeń.
Zauważono, że sakramenty są bardzo ważnym elementem drogi wiary, czymś co jest “ukryte” przed światem, ale dane wiernym. Sakramenty przyjmuje się jako pomoc w życiu chrześcijańskim, a nie jako cel, bo celem jest głębsza relacja z Chrystusem i Jego ludem, Kościołem.
Czasami zadowala się minimalnym spełnieniem kryteriów formalnych wymaganych do przyjęcia sakramentów, nie tworząc żywej relacji z Bogiem. Istnieje potrzeba podniesienia świadomości Rodziców Chrztu i Opiekunów Bierzmowania.
Kościół musi dążyć do tego, aby uczestnictwo w liturgii przynosiło duchowe owoce. Choć powtarzający się rok liturgiczny ma charakter wychowawczy, należy uważać, by sama liturgia nie stała się rutyną. Przed tym niebezpieczeństwem chroni głębsza znajomość akcji liturgicznej. Rutyna jest zwalczana przez pamiętanie, że w centrum liturgii jest Jezus Chrystus, przez którego ożywają boskie tajemnice!
Wymaga to katechezy liturgicznej, wyjaśniającej znaczenie obrzędów, znaków i symboli liturgicznych. Celebracja liturgiczna jest wzmocniona przez wcześniejszą znajomość czytań z Liturgii Słowa. Do świadomego uczestnictwa w liturgii przyczyniają się także krótkie wprowadzenia, komentarze, ulotki mszalne, ekspozytury… Osoby rzadziej uczęszczające do kościoła nie znają postaw liturgicznych, a w niektórych przypadkach otrzymują uwagi od stałych bywalców kościoła.
Duchowni proszeni są o omówienie z wiernymi sposobów zaangażowania świeckich w sprawowanie liturgii: czytanie Pisma Świętego, służenie, śpiew wspólnotowy, organizowanie różnych nabożeństw itp. W kościołach brakuje wspólnotowego śpiewu, a szkoda, że liturgia i środowisko, w którym jest sprawowana – przestrzeń kościoła, muzyka, pieśni – są tolerowane w sposób pospieszny, bezładny… Liturgia powinna być prosta, ale nie uboga i bez sztucznego przepychu. Czasami wydaje się, że Kościół jest rozdarty między uroczystym obiadem przy świątecznym stole a oferowanymi “fast foodami”. Liturgia nie może być celebrowana w sposób lekceważący, zbyt domowy czy pretensjonalny. Jedni chcą innowacji w liturgii, inni zachowania tradycji i przywrócenia starych obrzędów; jedni chcą powagi i przepychu, inni prostoty.
Pełnię, radość i bezpieczeństwo liturgii podnosi zaangażowanie całej rodziny. Radość z tego, że umiemy świętować ze wspólnotą jest radością, natomiast chęć bycia słuchaczem, a nie uczestnikiem jest przeszkodą. Wspólnota gromadzi się również wokół ołtarza, gdzie członkowie wzajemnie się wspierają i umacniają. Wiara chrześcijańska jest nie tylko przeżywana, ale i celebrowana, ponieważ zawsze istnieje jej powód – Bóg, Jezus Chrystus, który jest obecny i działa w Kościele. Sprawowanie Eucharystii jest centrum i źródłem naszego chrześcijańskiego życia – “Silnikiem do Komunii”.
B. Ewangelizacja i komunikacja
Kościół musi uznać, że komunikacja jest formą ewangelizacji. Musi wykorzystywać najnowsze środki komunikacji do rozpowszechniania swojego przesłania.
Wspólnota chrześcijańska niestrudzenie poszukuje nowych sposobów duszpasterstwa i wychodzenia na zewnątrz. Za szczególnie wpływowe sposoby duszpasterstwa uznano pielgrzymki, jednodniowe wycieczki, obozy, weekendy rodzinne i młodzieżowe, rekolekcje, spotkania, projekcje filmów chrześcijańskich i dyskusje. Istniała potrzeba duchowego towarzyszenia i wsparcia dla tych członków, którzy podejmują aktywną ewangelizację.
C. Ekumenizm
Współcześnie istnieje wiele zagrożeń dla chrześcijaństwa i nie dotyczą one zazwyczaj poszczególnych denominacji, ale chrześcijaństwa jako całości, dlatego dążenie do jedności chrześcijan ma ogromne znaczenie. Chrześcijanin musi najpierw odnaleźć w sobie zarówno jedność, jak i Kościół. Mniej “ja”, więcej “my”.
Ekumenizmowi nadaje się często tylko formalny akcent; nie ma zrozumienia, jak należy go realizować, więc ogranicza się do “szacunku dla drugiego człowieka”.
Wojna na Ukrainie pokazała, że konfrontacje polityczne mogą łatwo przyćmić chrześcijańską komunię i utrudnić komunikację. Kwestia jedności chrześcijan musi być podejmowana poprzez modlitwę i uczciwą analizę wydarzeń historycznych i politycznych. “Chrystus nie chciał indywidualistów”.
4. BRAKI I OCZEKIWANIA
A. Konieczność nawrócenia
Konieczność osobistego nawrócenia była wielokrotnie odkrywana na nowo podczas podróży synodalnej. Aby podróżować razem, musimy nawrócić się sami – kultywować pokorę, być bardziej wyrozumiali, mniej zapatrzeni w siebie, być bardziej wyrozumiali i rozważni wobec siebie. Wspólna podróż to chodzenie z Jezusem i uczenie się życia dla dobra naszych towarzyszy. Jest to umiejętność, której wciąż brakuje w naszych społecznościach.
Aby nie stracić z oczu podstaw, potrzebujemy nawrócenia, czyli puszczenia starego i przyjęcia nowej rzeczywistości. To nie jest łatwe. Potrzeba wewnętrznej kultury, aby zrozumieć inny punkt widzenia i przedstawić nasze argumenty bez obrażania danej osoby i w formie dla niej zrozumiałej. Chodzi o przezwyciężenie pędu do przewodzenia, a nie do demonstrowania swojej wyższości czy prawości. Nawrócenie rozumiane jest jako zmiana postawy i gotowość do słuchania, a nie oceniania. Skrucha i otwartość sprzyjają pokorze i usuwają lęk przed mówieniem o wadach i grzechach Kościoła. Równolegle trzeba modlić się za Kościół, o ewangelizację, a także wspierać działalność Kościoła naszymi ofiarami. Motywem wszystkiego jest modlitwa, bez której najlepsze programy duszpasterskie zawodzą.
B. Młodzi ludzie w Kościele
Choć wśród członków naszych wspólnot jest wiele młodych twarzy, nie wszystkie parafie stwarzają młodym ludziom warunki do właściwego wyrażania się w Kościele. Czasami zaangażowanym parom i rodzicom katechizowanych dzieci przeszkadzają administracyjne wymogi przygotowania do sakramentów – listy obecności itp. Postrzegają Kościół raczej jako wymagającą instytucję niż jako wspólnotę, dla której ważne są relacje. Młodym ludziom trudno jest się identyfikować z Kościołem. Niektórzy młodzi ludzie nie identyfikują się jako praktykujący katolicy, ale czują się częścią wspólnoty, podczas gdy inni uczęszczają do kościoła przy uroczystych okazjach, ale nie czują się współuczestnikami Kościoła. Brak zrozumienia obrzędów liturgicznych prowadzi do znudzenia. Wskazane jest poszukiwanie metod, które zachęcą młodych ludzi do odkrywania piękna liturgii, duchowej głębi sakramentów, zaproszą do zagłębienia się w tajemnice wiary.
Starszym ludziom trudno jest zrozumieć innowacje w Kościele, bo chcą stabilności, natomiast młodzi są skłonni do eksperymentowania i poszukiwania nowych środków ewangelizacji. Kościół ma być bardziej aktywny, bardziej integracyjny, więcej spotkań na tematy interesujące młodych ludzi, więcej pielgrzymek. Wokół żywej i zdrowej małej grupy młodych ludzi zaczynają kłębić się inni – ich przyjaciele i znajomi, zapraszając innych do siebie. Kościół powinien więc poświęcić wykwalifikowanych i wykształconych ludzi do duszpasterstwa młodzieży, ponieważ zauważalne jest, że ministranci czy członkowie chórów młodzieżowych nie otrzymują opieki duszpasterskiej i ostatecznie odchodzą z Kościoła. Młodzi ludzie marzą o Kościele, który nie ocenia i nie potępia, ale porusza problemy w sposób, który nie zniechęca do Kościoła.
Przykład rodziców i całej rodziny jest niezwykle ważny dla dzieci i młodzieży. Rodzice terroryzują przykładem chrześcijańskiego życia, ale niech unikają przymusowego prowadzenia dzieci i młodzieży, bo to powoduje odwrotną reakcję. Wspólnota parafialna mogłaby zaproponować rodzicom metody chrześcijańskiego wychowania i poradnictwa dla ich dzieci.
Dzieci, które uczestniczyły w spotkaniach synodalnych, mówiąc o tym, co chciałyby robić w Kościele, najczęściej wymieniały różne zajęcia, zabawy i wycieczki po Mszy św. Dzieci lubią zajęcia, nudzą je długie kazania i modlitwy, lubią, gdy się do nich mówi i okazuje im się uwagę.
Do kwestii “uspołeczniania” dzieci w każdej wspólnocie należy podejść twórczo, w odpowiedni sposób, tak aby dzieci nie były zniechęcane, a jednocześnie były wprowadzane w wiarę, miały specjalne zajęcia, ale nie były “pomijane” w całej wspólnocie. Nabożeństwa z udziałem dzieci należy odprawiać z dostosowaną do nich liturgią, ponieważ wiara i Kościół powinny być świętem dla dzieci.
Często Kościołowi brakuje radosnego świętowania, “radości Ewangelii”, a jest zbyt skupiony na sobie i własnych potrzebach. Często mówi się o śmierci, a także o pójściu do nieba, natomiast my chcielibyśmy rozmawiać o życiu, jego sensie i pozytywnych aspektach tego życia. Bardziej radosna postawa może zachęcić młodych ludzi do większego zaangażowania w życie wspólnot parafialnych.
C. Wpływ na duszpasterstwo
Większość braci i sióstr w wierze jednogłośnie zgadza się, że rodzina ma do odegrania szczególną rolę we wzroście wiary. Uczestnictwo w liturgii z członkami rodziny jest szczególnym świętem. “Chodzenie na Mszę św. jest czasem wcale nie radosne, z troskami, ale po Mszy św. wszystko się zmienia. To smutne, jeśli nie wszyscy domownicy przychodzą na Mszę Świętą, że nie ma z kim podzielić się tym, co się przeżyło w kościele. Ale nawet jeśli członkowie rodziny są oddaleni od wiary, to uczestnictwo w liturgii, odprawianie Mszy św. umacnia i pomaga kochać i akceptować ich.”
Przyznaje się, że zaniedbaliśmy włączenie całej rodziny do wspólnoty. Wezwanie Kościoła do życia w czystości przed ślubem, podobnie jak życie seksualne małżonków, nie jest właściwie wyjaśniane, dlatego często wydaje się zupełnie niezrozumiałe i nierealne. Gdy pojawiają się problemy z intymnością, małżonkowie nie mogą się już rozwieść – tu bardzo ważna byłaby pomoc ośrodków rodzinnych. Część wiernych nie podziela stanowiska Kościoła w sprawie antykoncepcji. Trzeba przyznać, że Kościół nie wypełni swojej misji mówiąc frazesami. Powinna ona coraz częściej wchodzić w dyskusję w celu znalezienia rozwiązań, np. co zrobić w przypadku niespodziewanej ciąży lub jak pomóc niepłodnym parom.
Mamy trudności z przyjęciem nowych przybyszów. Chciałbym, aby w przygotowanie dzieci do sakramentów zaangażowana była cała rodzina, bo to rodzice są przede wszystkim odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci. W niektórych parafiach rodziny często czują się marginalizowane, ponieważ nie mają wsparcia ze strony księdza. Przecież musimy się cieszyć z każdego człowieka, z samego człowieka!
D. Otwartość i przejrzystość
W związku z postępującym procesem sekularyzacji Kościół powinien zwrócić jeszcze większą uwagę na duszpasterstwo ludzi. Musi okazać jak najwięcej uwagi tym katolikom, którzy z różnych powodów nie mogą otrzymać Ducha Świętego. Powinien też poświęcić jak najwięcej uwagi katolikom przyjmującym Komunię św. Kiedy myślimy o Bożej akceptacji wszystkich, bolesne jest to, że nasz Kościół często wydaje się być zbyt sztywny i zbyt warunkowy. “Moglibyśmy zmniejszyć sztywność i rozwinąć pozytywne nastawienie do ludzi, którzy myślą ‘inaczej’, pokazując, że ci, którzy myślą inaczej, są mile widziani”. Ci, którzy ponownie zawarli związek małżeński i żyją bez sakramentu małżeństwa, odczuwają szczególne oddzielenie od Kościoła. W ich wypowiedziach pojawia się kwestia przyjmowania Eucharystii. Niemożność przyjęcia Eucharystii. Nie oznaczają one, że nie są już członkami wspólnoty. Duchowni i cała wspólnota chrześcijańska są wezwani do przyjęcia tych osób z wrażliwością, w świetle miłosiernej miłości Boga.
Chcielibyśmy widzieć więcej światła i radości w Kościele katolickim – wiernych i kapłanów umiejących się cieszyć, przyjmujących wszystkich ludzi, których serca są zgodne z sercem Dobrego Pasterza. Wszyscy bowiem potrzebują modlitwy wstawienniczej o łaskę nawrócenia, o uzdrowienie z nałogów, lęków, nieufności i tego wszystkiego, co oddziela nas od Boga i bliźniego. “Marzymy o Kościele, do którego więcej ludzi chce przyjść i nie boi się; marzymy o Kościele, w którym odczuwa się gościnność domu Ojca, w którym każdy jest zaproszony i mile widziany”.
Przejrzystość w Kościele obejmuje wiele obszarów, ale uczestnicy Synod Way skupili się bardziej na przejrzystości w wykorzystaniu darowizn i odpowiedzialności. Informacja o wykorzystaniu pieniędzy w Kościele prowadzi do lepszej współpracy, zachęca ludzi w parafii do bardziej odpowiedzialnego dawania pieniędzy na Kościół oraz do finansowego wkładu w większe projekty. Finanse parafialne muszą być zarządzane w sposób przejrzysty poprzez Parafialną Radę Ekonomiczną. Odpowiedzialny decydent powinien zasięgnąć opinii organów doradczych przewidzianych prawem.
E. Autorytet Kościoła
Społeczeństwo konsumpcyjne akceptuje Kościół jako jedną z instytucji świadczących usługi w zakresie pomocy społecznej, obrzędowej czy religijnej. Niektórzy katolicy postrzegają siebie raczej jako konsumentów niż członków wspólnoty kościelnej. Często zdarza się, że wierzący konsumenci “przywiązują się” do popularnego księdza lub budynku kościoła, który ładnie wygląda na zdjęciach. Jest to droga ucieczki od osobistego spotkania z Chrystusem poprzez autentycznie przeżywaną wiarę.
Skandale w Kościele dotyczące wykorzystywania nieletnich są bardzo bolesne i prowadzą do nieufności wobec duchownych i samego Kościoła. Obłudne i niemoralne życie niektórych księży, łamanie celibatu, potajemne wychowywanie “nielegalnych” dzieci, szkodzą jej autorytetowi. Ukrywanie tych przestępstw i grzechów jest o wiele bardziej szkodliwe dla Kościoła niż ich ujawnianie. Pedofilia i tym podobne zjawiska powinny być niemożliwe w środowisku kościelnym.
Uczestnicy Drogi Synodalnej nie są obojętni wobec Kościoła i wzywają go do pójścia drogą odnowy. Ważne jest, aby w Kościele rozpoznać pandering i filisterstwo, nie mówić prawdy i nie zamiatać śmieci pod dywan, ukrywając niewygodne sprawy i unikając tematów tabu. Katecheci i nauczyciele religii, którzy muszą odpowiadać na gorące pytania i “wchłaniać” niezadowolenie i krytykę, bardzo cierpią z powodu skandali w Kościele.
Pan Jezus Chrystus jest ostatecznym autorytetem i wszystko musi być budowane na Nim jako fundamencie. Jeśli przywódcy Kościoła będą prowadzić drogą prawdy do Chrystusa, ich autorytet zostanie wzmocniony. Kościół nie powinien dążyć do wywyższenia swojego autorytetu przez uleganie duchowi świata lub przez obawę przed krytyką. Kościół traci swój autorytet w pogoni za krótkotrwałą popularnością. Musi wyjść ze swojej strefy komfortu, wyjść do ludzi, żyć w prawdzie i mówić otwarcie w miłości na wszystkie tematy.
“Niezależnie od tego, co mówią media i politycy, ja i wielu ludzi z mojego otoczenia podziwiamy Kościół, gdy broni życia od poczęcia do naturalnej śmierci, gdy staje w obronie naturalnych praw człowieka, w obronie rodziny, gdy nie zamierza przepisać ani zmienić ani jednej linijki Pisma Świętego, ani odrzucić żadnego niewygodnego przykazania.”
“W podejściu Kościoła jest wielki brak jasności: z jednej strony grzech jest identyfikowany jako wyraźne zło, które należy przezwyciężyć; z drugiej strony grzechy duchownych są wyświechtane i zakryte. Prawda i nauka Kościoła są poświęcane w imię zachowania autorytetu Kościoła.”
F. Hospitality
W ostatnich czasach w Kościele często podkreśla się gościnność. Musimy zachęcać do uczestnictwa w Eucharystii poprzez tworzenie ciepłego, przyjaznego środowiska, które szanuje różnorodność i przyjmuje tych, którzy są daleko od życia Kościoła. Zwrócenie uwagi na osobę jest jednym z pierwszych i najważniejszych warunków nawiązania relacji komunikacji i współpracy.
Nowi lub powracający członkowie potrzebują prowadzenia i towarzyszenia, nie tylko w sensie przyjaźni, ale także pomocy w poznawaniu Chrystusa, nauki Kościoła i celebracji liturgicznej. Często trudno jest przyjąć nowe osoby do istniejących w parafii grup.
Gościnności Kościoła sprzyjałyby kościoły otwarte przez dłuższy czas na modlitwę, adorację Najświętszego Sakramentu i możliwość spotkania z kapłanem na duchowej rozmowie. Sztuka kościelna może być również dobrze wykorzystana do ewangelizacji. Warto rozważyć możliwość ożywienia wspólnotowej agape po Mszy Świętej, która istniała w pierwszych wiekach: rozmowy podczas agape dodałyby sił na cały tydzień i obudziłyby tęsknotę za liturgią.
Wnioski
Droga Synodalna zaprosiła parafie i wspólnoty do ponownego odkrycia synodalnej natury Kościoła, do zobaczenia, że Kościół nie jest zjawiskiem indywidualnym, ale wspólnotowym. Dzięki niej wspólnoty kościelne i poszczególni członkowie mogli zobaczyć siebie w świetle Ewangelii. Ziemia sprzyja rozwojowi wiary, ale zbyt często nie znajdujemy czasu i chęci, aby sadzić i pielęgnować sadzonki wiary.
“Spotkania synodalne były ćwiczeniami ze słuchania. Takie słuchanie powinno stać się stałym procesem w życiu Kościoła. To powinien być proces ciągły”.
“Każde spotkanie dało nam coś nowego, a to jest owoc Ducha Świętego”.
“Jest świadomość, że za życie wspólnoty zakonnej odpowiada każdy z osobna, a nie ktoś z zewnątrz”.
Należy rozważyć zarówno działanie złego ducha, jak i skutki sekularyzacji oraz wynikające z niej utrudnienia dla współtowarzyszy drogi Kościoła. Ważne jest, aby móc dzielić się doświadczeniami wiary, pytaniami i spostrzeżeniami z konkretnymi członkami i liderami wspólnoty. “Podróż synodalna rozwinęła skrzydła”. Gdzieniegdzie uczestnicy śmiało wypowiadali się na temat wytykania innym, wytykania ich braków, ale o sobie samych mówili bardzo pozytywnie, prawie nie zdając sobie sprawy z konieczności osobistego codziennego nawrócenia. Widać było, że wspólnoty są podzielone, a niektórzy wierzący są zbyt pewni siebie i przekonani, że mają właściwe zrozumienie prawdziwego znaczenia chrześcijaństwa.
Niepokojące jest to, że w obliczu różnych wyzwań istnieje proporcjonalna niechęć do angażowania się i rozwiązywania trudności. Budująca jest umiejętność identyfikacji problemów, a także obawa przed osłabieniem misji Kościoła. Zauważono, że naszą główną trudnością jest brak relacji z Chrystusem, który jest postrzegany jako rozwiązanie wszystkich wyzwań wspólnoty. Zauważono, że stagnacja uniemożliwia współczucie, życzliwość i że ta Droga Synodalna jest tylko początkiem bardzo długiej drogi ku wzajemnej bliskości. Trzeba słuchać wzajemnie swoich spostrzeżeń, przyjmować sprawiedliwą krytykę i iść razem, nie tracąc z oczu Jezusa Chrystusa.
Podsumowując Drogę Synodalną na Litwie, widzimy następujące zadania dla duszpasterskiego działania Kościoła:
– Wspieranie relacji między duchowieństwem a całym ludem Bożym. Odkryć środki i sposoby edukacji zarówno duchownych, jak i świeckich, aby mogła mieć miejsce otwarta, szczera i pełna szacunku komunikacja, bez obawy przed kwestionowaniem lub obrażaniem. Uzdrowienie ran spowodowanych niegrzeczną, nieczułą komunikacją. W Kościele nie może być miejsca na szkodliwą prawość. Komunikacja między duchownymi i świeckimi nie może ograniczać się do Mszy Świętej, homilii, udzielania sakramentów czy innych posług w Kościele.
– Bądź otwartą i odpowiedzialną społecznością. Zrozumienie, że Kościół to nie budynek czy księża, ale wędrujący lud Boży – wspólnota. Rozbudzenie we wspólnotach poczucia współodpowiedzialności: podział obowiązków, podział pracy, odnowienie parafialnych rad duszpasterskich. Budowanie zaufania poprzez zwiększenie przejrzystości: jak zarządzane są finanse wspólnoty, jakie i w jaki sposób podejmowane są decyzje we wspólnocie. Nie bać się poznawać i wdrażać nowych metod zarządzania, zarządzania zasobami ludzkimi, zarządzania kryzysowego i finansowego (zarówno dla osób duchownych, jak i świeckich). Aby nie tylko wprowadzić nowych członków (dzieci lub dorosłych) do wspólnoty, ale także ich przyjąć. Dbanie o dotychczasowych aktywnych członków – zapobieganie wypaleniu zawodowemu, podział obowiązków, wzajemna pomoc.
– Wzrastać i rozwijać się w Kościele. Odpowiedzieć na potrzebę i pragnienie wiernych i tych, którzy są wyobcowani, aby zrozumieć, co i dlaczego dzieje się w liturgii, co jest zapisane w Piśmie Świętym, czego naucza Kościół. Wychowanie, wzrost, podobnie jak wspólna wędrówka, jest procesem ciągłym; nie wolno bać się przypominania prostych rzeczy, ale należy dobierać odpowiednie formy, język i metody katechezy dla każdej grupy ludzi. Wychowywać nie tylko poprzez monolog (nauczanie prawd), ale także poprzez dialog (słuchanie, odpowiadanie na pytania).
– Nie po to, by wykluczać ludzi. Unikać sprawiedliwości, która zniechęca Kościół, do miłości bliźniego nie tylko jako “współtowarzysza”, ale także jako “pozostawionego na uboczu”. Pomoc wspólnotom, poprzez dostosowane programy i propozycje duszpasterskie, w znalezieniu relacji z tymi, którzy czują się zranieni lub odrzuceni przez Kościół, oraz w przyjęciu tych osób z prawdą i miłością. “Mów do ludzi, a nie o ludziach”.
– Nie zatrzymuj się w połowie drogi i kontynuuj proces rozeznawania. Podróż synodalna nie jest eksperymentem, musimy nadal uczyć się metody rozeznania wspólnotowego i stosować ją w życiu i pracy parafii, organizacji i instytucji diecezjalnych. Wspierać, ułatwiać i pomagać wspólnotom w kontynuowaniu spotkań.
14 lipca 2022 r.